بیماری کرونا وارد ایران شده و رعایت اصول بهداشت فردی، از مسائل مهمی است که افراد را در برابر این بیماری محافظت می‌کند. متاسفانه با وجود اخطار جهانی، به دلیل نبود اطلاع‌رسانی دقیق، تعدادی از هموطنان جان خود را بر اثر این بیماری از دست دادند. به گفته پزشکان در این برهه زمانی انجام برخی واجباتی که برای دفن مسلمانان در نظر گرفته شده است، می‌تواند خود عاملی برای انتقال بیماری به افراد شود، در چنین شرایطی چه باید کرد؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل شرعی درباره نحوه مواجهه با میتی که به دلیل کرونا فوت کرده در شرایط بحرانی مانند امروز که امکان انتقال بیماری از میت به دیگر افراد وجود دارد، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: آنچه به عنوان تجهیز میت دستور داده شده است، از جمله غسل، حنوط، کفن کردن و نماز خواندن و دفن میت از امور واجب است. اما مثل سایر واجبات، هر کدام امکان اجرا نداشت، ساقط می‌شود. بنابراین اگر واقعا یقینی است یا احتمال عقلایی داده می‌شود که غسل دادن میت موجب سرایت بیماری به فرد یا افراد غسل دهنده شود، در این صورت باید میت را تیمم داد، اما اگر تیمم هم ممکن نباشد، اینها ساقط هستند.

فلاح‌زاده در ادامه افزود: کفن کردن میت با توجه به اینکه نیاز نیست این کار را انسان انجام دهد و نیاز نیست با دست انجام شود، و قصد قربت نمی‌خواهد، لذا به هر شیوه‌ای بتوانند میت را کفن کنند، باید او را کفن کنند. اگر آن هم امکان نداشت، با لباس خودش دفنش کنند، اما ممکن است پزشکان بگویند که لباس‌ها را از تنش بیرون نیاورید و دفنش کنید، آن هم اگر واقعا ممکن نیست یا موجب سرایت بیماری می‌شود، می‌توانند روی لباس‌ها کفن کنند. اما نماز را باید بخوانند زیرا بعد از اینکه میت را آماده دفن کردند، در پلاستیک یا کاوری می‌گذارند، نماز خواندن راحت‌تر از دفن کردن است زیرا کنار جنازه‌ای می‌ایستند که در پلاستیک، کاور یا تابوت است که می‌تواند سربسته باشد و می‌توانند بدون خطر برایش نماز بخوانند.

به گفته این کارشناس فقه، اگر وضعیت حادی پیش آمد که میت را نمی‌توانستند از تابوت بیرون آورند، با تابوت هم می‌توانند دفنش کنند.

افراد مسئول در گورستان‌ها آموزش دیده‌اند

فلاح‌زاده درباره اینکه آیا روحانیون، قبرستان‌ها و غسالخانه‌ها در این مسئله توجیه شده‌اند، با اشاره به این که در روزهای گذشته از سوی مسئولان قبرستان با او تماس برقرار شده است، بیان کرد: افرادی که در گورستان‌ها و آرامستان‌ها هستند و کسانی که به عنوان ناظر برای این امور هستند، افرادی هستند که درباره احکام مربوط به اموات، یعنی تجهیز میت و سایر امور به طور تخصصی آموزش دیده‌اند و می‌دانند. ضمن اینکه دیروز و پریروز از بهشت زهرا(س) و بهشت معصومه(س) این مسائل را پرسیدند و گفته شد، اگر امکان سرایت بیماری وجود دارد در مرحله اول اگر غسل امکان ندارد تیمم دهند، اگر تیمم هم ممکن نیست، کفن کنند و اگر حنوط (گذاشتن کافور بر اعضایی که مشخص شده) هم ممکن نیست، آن هم ساقط است، فرد را کفن کنند، نماز بخوانند و دفن کنند.

او درباره چگونکی انجام احکامی مانند اعتکاف، شرکت در مساجد و نماز جمعه در مواقع بحرانی توضیح داد: همه اینها اعمال مهمی است. نمازجمعه یک واجب تخییری است. اعتکاف عمل مستحبی است که موکد است و اجر و ثواب زیادی دارد، اما اگر متخصصان، پزشکان و مسئولان به این نتیجه رسیدند که تجمع ولو به صورت اعتکاف و نماز جمعه ممکن است موجب سرایت بیماری شود و افراد با مسائل مرگ و میر یا بلایای دیگر مبتلا شوند، ترکش اشکالی ندارد؛ اما تعیین اینکه نماز جمعه یا اعتکاف برگزار شود یا نه، در حوزه تخصص من نیست که حکم شرعی را می‌گویم.

این کارشناس مسائل شرعی با اشاره به شرایطی که در جبهه حاکم بود، گفت: مثلا در وضعیت جبهه و جنگ می‌گفتند که جمع نشوید و نماز جماعت نخوانید، زیرا ممکن است گلوله یا خمپاره افراد را دسته جمعی شهید کند. اینجا نه تنها خواندن نماز جماعت مستحب نیست بلکه جایز هم نیست. اگر واقعا به این نتیجه رسیدند که تجمع خطرناک است، مثلا اگر مسئولین بهداشت و مسئولین امر گفتند نمایشگاه‌های بهاره را برگزار نکنید، مومنین هم گوش می‌دهند و حکم شرعی این است که مراعات کنند.

فقه در بحران‌ها چه حکمی دارد؟

به گفته فلاح‌زاده احکام شرعی اولا برای زندگی بهتر انسان است و یکی از شرایط عمل به آن توانایی و قدرت است، او ادامه داد: نماز را در هر شرایطی می‌توان خواند اما همه می‌دانند با اینکه روزه واجب است، اگر برای کسی ضرر داشته باشد، نباید روزه بگیرد. اگر فرد توانایی بدنی برای رفتن به حج ندارد، حج بر او واجب نیست. اینجا قدرت و توانایی فرد برای ادای تکلیف در نظر گرفته می‌شود و حفظ سلامتی افراد که در احکام شرعی امر مهمی است. در یک قاعده کلی ضرر زدن به خودمان و دیگران حرام است، ولو ضرر زدن به سلامتی خودمان باشد. ممکن است غذا یا نوشیدنی بخوریم، که برایمان ضرر دارد یا کاری انجام دهیم یا به فضایی برویم که برایمان ضرر داشته باشد. احکام اسلام برای همه افراد توسعه دارد. برای هر فرد و زمانی حکم خاص دارد، لذا نظر متخصصان در بسیاری از موارد مورد احترام است.

او ادامه داد: اگر برای مکلف اطمینان‌آور باشد؛ حتی درباره روزه‌ که فریضه سالانه است، گفته می‌شود اگر خود فرد اطمینان نداشت و پزشک متخصص تشخیص داد، باید حرف او را گوش دهد. این نه تنها در اطمینان فردی، بلکه در حکم اجتماعی هم همین است. بنابراین اگر متخصصین نظری دادند که انجام یا ترکش برای سلامت جامعه لازم بود، دستور دین هم این است که اگر به حدی باشد که اطمینان‌آور باشد، تبعیت لازم است.

شیوه دفن قربانیان کرونا

گفتنی است رضا گلپیرا، رئیس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درباره پروتکل دفن افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا فوت شده‌اند، ضمن رد برخی شایعات مبنی بر عدم دفن بهداشتی این افراد، گفته است: ما بر اساس پروتکلی از قبل تعیین شده در این زمینه عمل می‌کنیم که البته فقط برای کرونا نیست، متوفی را طبق پروتکل بهداشتی خاص دفن می‌کنیم، به‌طوری که فرد را در بیمارستان به صورت کامل کاور می‌کنند و دیگر کسی حق ندارد کاور را باز کند. در نهایت متوفی با نظارت بهداشتی دفن می‌شود، نه اینکه او را به خانواده تحویل دهند.

*ایرنا