یادداشتی از: حجت الاسلام هادی سروش

از غالب سخنان هر فردی می توان زمان او را شناسی نمود.

غلبه در سخنان حضرت جوادالائمه(ع) در رابطه با موضوعات اجتماعی و چگونگی رفتار صحیح و عاقلانه ومودبانه مطرح می باشد.

در این بین، موضوع مهم "رفتار دوگانه" که به ریاء و فریب و دوچهرگی معنا می شود، در کلمات امام جواد (ع) دارای برجستگی خاصی می باشد.

پس دوران زندگی ایشان، جامعه اسلامی گرفتار "دوگانگی اخلاق و رفتار" بوده و نقش امامتی حضرت؛ به سوق دادنِ جامعه به سمت صداقت و شفافیت بوده است.

بدون تردید مبارزه با نفاق و دوروئی بسیار از مبارزه در جبهه نظامی دشوارتر است؛ در جبهه نظامی، دشمن با آهنگ دشمنی واردمی شود ولی در جبهه نفاق دشمن درمتن جامعه و نه در مرزها، با آهنگ دوستی وارد می شود.

نتیجتاًدر بخش اعتقادی؛ دشمن با تظاهر به تفکر و تعقل و استدلال واردشده ولی شبهه افکنی می کند.

و در بخش اقتصادی باتظاهر به دوستی و خیرخواهی وارد شده و سرمایه شخص یا کشوری را به یغما برده وشهر و دیار طلبکاران را ترک می کند .

و نیز در بخش معاشرت و دوستی به همین منوال باظاهر سازی، کاری ترین ضربات را در لباس دوست می زد و غیب می شود.

بسیاری از چالش های مهم اجتماعی مثل اعتیاد ، طلاق، ورشکستگی و خیانت در امانت و... باید از همین زوایه مورد بررسی قرارگیرد که جامعه نفاق زده و دورو و فریبکار ، خروجیش غیر از اینها نخواهد بود !

در این زمینه سخنان آن حضرت با توجه به موضوعات ذیل قابل دقت است :

۱ )دوستی های سود جویانه

 امام جواد (ع) دراین راستا این چنین فرمودند:

کسی که از دوستش با صفای باطنی نتواند رضایتی کسب کند ، با هدیه قطعا نخواهد نتوانست .  "مَنْ لَمْ یَرْضَ مِنْ أخیهِ بِحُسْنِ النِّیَّةِ لَمْ یَرْضَ بِالْعَطِیَّةِ".

زیبائی کارشناسی امام جواد، در اینجاست که امروزه ما به عینه می بینیم برخی با کادوهای سنگین ومیهمانی های آنچنانی، سعی درایجادروابط و استفاده بهینه دارند و البته شاید اثر مختصر و موقتی رابه دست آورند ،  ولی چون این دوستی ها و بریز و بپاش ها تُهی از واقعیت و محتوا می باشد، خیلی زود تبدیل به مخالفت و معاندت می شود!

شما بسیاری از ریزش های درسطح احزاب سیاسی وشخصیت ها و نیز بنگاه های اقتصادی را، از این زاویه بررسی بفرمایید.

البته گاهی هم نامردی در رفاقت به شکل دیگری است که امام جواد اینگونه توصیف فرمود:

آن که براى پیروى ازهوس، راه پیشرفت را از تو پنهان کند، با تو دشمنى کرده. "استقَد عاداکَ مَن سَتَرَعَنکَ الرُّشدَ اتِّباعا لِما تَهواهُ"

۲) اقدامات نمایشی

 اقدامات نمایشی و فریب کارانه که بعضا در جامعه دیده می شود نماد منفی دیگری ازجامعه نفاق زده می باشد. مثلابرخی برای کسب اعتماد و یا رای و... می آیند، پروژه تکمیل نشده ای را، افتتاح و یا قول های غیر قابل تحقق می دهند!

این سنخ رفتار، نوعی فریبکاری و دورویی است که مورد توجه امام جواد(ع) بوده ولذا فرمودند:

 اظهار چیزی پیش از آنکه پایدار شود مایه تباهی آن است. "إِظهارُ الشَّیء قَبلَ أَن یَستَحکم مَفسَدة لَه."

اداره کردن جامعه بشکل نمایشی و یا کاریکاتوری و یا پوپولیستی، شامل اقدامات نمایشی است.

۳ ) تظاهر فریبکارانه به دینداری

ابتداً امام جواد؛ ملاک و معیار را در تشرّع، به"قلب و باطن" دانسته و فرمودند: آهنگ و قصد قلبی خدا داشتن از به زحمت انداختن جسم در عبادت والاتر است. "القَصدُإلَى اللّه تعالی بِالقُلُوبِ،أبلَغُ مِن إِتعابِ الجَوارِحِ

بِالأعمالِ."

پس باطن و قلب مهم است و بعد آراستگیِ ظاهر به دین.

اماوقتی توجه در دینداری ازباطن به ظاهر منتقل شود، درنماد جامعه فرد متظاهر به دینمداری و ولایت مآبی، درخفاءاش می تواند از هر شِمری سنگ دل تر و از هرعمرو عاصی حرام خورتر وازهر یزیدی ظالم تر باشد!

چراکه درزندگی شخصی اش یعنی لایه های پنهانی خود و خانواده و فرزندانش، درهربخشی اعم از سیاسی، اقتصادی و یا اخلاق و ناموس؛ بشدت بی دین تشریف دارد! وصدالبته، روزی این جماعت باانبوهی از اختلاس و فسادسیاسی و اخلاقی رسوا می شوند.

بیان امام جواد(ع)این است:

درظاهر و آشکار، خودت را دوست خداوند نشان نده و حال آنکه در لایه پنهانی دشمن خدا باشی. "لَا تَکُنْ وَلِیّاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیَةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ ".

این درد مشترک زمان امام جواد(ع) و نقص بزرگ دوران های پس از آن حضرت است که باتظاهر به دین، باطن بی دین خویش رامخفی می کنند.

سخن حافظ به این حضرات! این است:

می خور و رندی کن وخوش باش ولی

دام تزویر مکن چون دگران، قرآن را

بسیار متاثریم که بایداعتراف کنیم، همانطوری که امام عزیزمان در انتهای وصیت نامه اش اعتراف نمود-سالوس نمایی و دورویی درحدی شده که افراد نالایق با شعارِدین و ولایت به گلوگاه های مهمی دست پیدا می کنند و این اختصاص به مرکز کشور هم ندارد، حتا در محل های کوچکی مثل روستا برخی برای بدست آوردن ریاست برمسجد و حسینیه مثلا، کافی است که "شعار"دهند!