در مرحله اول بايد نقاط قوت را ديد و بعد به ضعف‌هاي بزرگ و عمده اين وزارتخانه پرداخت. در نتيجه عملكرد اين وزارتخانه، دولت از سوي رقيب متهم به تخلف انتخاباتی شد و برخي از مردم با شور اشتياق فراوان ناچار به ترك محل راي گيري شدند. عده بسياري هم در صف‌هاي راي گيري ساعت‌ها معطل ماند.

در مقام قياس اين بزرگترين انتخابات ايران بود كه با بيشترين تعداد مشاركت انجام شد. نزديك به 42 ميليون نفر راي دادند كه حداقل دو ميليون نفر بيشتر از انتخابات سال 88 بود، اما اين دو انتخابات يك تفاوت عمده داشت. سال 88 فقط انتخابات رياست جمهوري برگزار شد اما اينجا دو انتخابات همزمان بود. از اين منظر بخشي از شلوغي صف‌ها مي‌توانست طبيعي باشد.

نكته مثبتی که نمی توان آن را نادیده گرفت، آرامش و امنيت در سه مقطع، قبل، حين برگزاري و پس از انتخابات بود كه وزارت كشور با همكاري نهادهاي امنيتي و انتظامي به خوبي و در کمال امنیت آن را برگزار كرد. فراموش نكنيم كه در سال 88 و حتي قبل از راي‌گيري ما شاهد درگيري‌هايي در نقاط مختلف كشور بوديم، اما در اين دوره اين دست مسائل ديده نشد. حتي جشن پاياني پيروزي حسن روحاني كه به صورت خودجوش و توسط مردم در شهرها برگزار شد، نيز با آرامش توام بود. 

و اما كوتاهي‌هاي وزارت كشور

يكي از ضعف‌هاي وزارت كشور در مشهد مشاهده شد. جايي كه حجت الاسلام رئيسي برخلاف رئيس جمهور مستقر توانست ميتينگ انتخاباتي خود را در وسط شهر برگزار كند. از اين گذشته در مواقع انتخابات نهادهاي مختلف دست به نظرسنجي مي‌زنند. وزارت اطلاعات، صداوسيما، بسيج، نهادهاي دانشگاهي و رسانه‌اي مانند دانشگاه تهران و خبرگزاري ايسنا. در كنار اين نهادها، وزارت كشور هم نظرسنجي‌هايي برگزار مي‌كند و يكي از بهترين جامعه‌هاي آماري را در اختيار دارد. 

ضعف دیگر، عدم برنامه ریزی لازم برای تسهیل رای دادن مردم است. نظرسنجي‌هايي كه وزارت كشور انجام مي‌دهد برخلاف ساير نظرسنجي‌ها نه براي تعيين برنده و بازنده انتخابات، بلكه مقدمه‌اي است براي برنامه‌ريزي برگزاري انتخابات. براساس نظرسنجي وزارت كشور مشاركت تقريبا 70 درصد پيش‌بيني شده بود. آيا وزارت كشور به نظرسنجي خودش پايبند بود و براساس آن برنامه‌ريزي لازم انجام را انجام داد؟ نظرسنجي وزارت كشور در مورد شهر تهران چه نتايج را نشان مي‌داد؟ ميزان مشاركت در نقاط مختلف شهر آيا مورد بررسي قرار گرفته بود؟ براي اين امر چه تمهيداتي انديشيده شده بود؟ به آخرين انتخابات (سال 94) به عنوان تجربه تا چه اندازه توجه شده بود؟

نگاهي به اين سئوالات و روند برگزاري انتخابات نشان مي‌دهد كه متاسفانه وزارت كشور به اين امور بي‌توجه بود. تعداد بسياري زيادي از مردم در صف‌هاي طولاني و زير آفتاب ماندند تا راي خود را به صندوق بيندازند. بسياري طاقت نياورند و به منزل بازگشتند تا پس از خنك شدن هوا بتوانند در صف‌هاي طويل بايستند.

تمام نظرسنجي‌ها در چند روز آخر نشان از مشاركت بالاي مردم داشت. وزارت كشور موظف بود تا اين امر را پيش بيني و براساس آن عمل كند. مردم زيادي در صف‌هاي مختلف ايستادند و حتي ناچار شدند بدون راي دادن به خانه بازگردند. آنها كه راي دادند حداقل 3 ساعت در صف ايستاده بودند. براي وزير كشور و كل سيستم انتخاباتي اين يك ضعف بزرگ و امتياز منفي بزرگ محسوب مي شد كه نتوانست از كساني كه مي‌خواستند راي بدهند، اخذ راي شود. بسته شدن صندوق‌هاي در ساعت دوازده و بيرون كردن مردم از حوزه‌ها با اين بهانه كه انتخابات فقط در روز 29 برگزار مي‌شود، يك ضعف بزرگ بود.

اگر به ياد بياوريد كه در انتخابات سال 92 رهبر معظم انقلاب تذكر دادند راي مردم تا چه اندازه مهم است و حتي از آنها كه نظام را قبول نداشتند هم خواستند به‌خاطر ايران در انتخابات شركت كنند. بنابراین مي‌توان فهميد كه راي نگرفتن از كساني كه ساعت‌ها در صف بودند، چه ظلم بزرگي به كل نظام بود.

همچنين تجربه انتخابات سال 94 نشان داده بود كه مردم تمايل زيادي به حضور در صندوق‌هايي دارند كه راي دادن در آنها مشهور شده است. صندوق‌هايي مانند حسينيه ارشاد، مسجد قبا، مسجد لرزاده، مسجد الرسول، حسينيه جماران و بسياري از صندوق‌ها كه هر كدام از آنها تعداد زيادي از مردم را براي مشاركت به سوي خود جلب مي‌كند. متاسفانه وزارت كشور در اين مورد هم كوتاهي كرده بود. تا آنجا كه ناچار شد از مردم تهران بخواهد براي راي دادن به حسينيه ارشاد نيايند. مردم هم سعي كردند خودشان همديگر را راهنمايي كنند تا كمتر در صف بايستند و آدرس شعب خلوت را براي هم ارسال مي كردند تا ضعف وزارت كشور را جبران كنند.

اين مسائل مي‌توانست با تدابيري كه از قبل پيش‌بيني آن چندان سخت نبود، به راحتي رفع شود. نبايد براي راي‌گيري از مردم در حسينيه ارشاد عصر روز جمعه صندوق سيار ارسال مي شد بلكه ضمن پيش‌بيني از قبل و يا در همان ساعات اوليه كه هجوم مردم به اين صندوق‌‌ها مشاهده شد، بايد با ارسال صندوق‌هاي سيار اين مشكل رفع مي شد. اما متاسفانه مردم ساعت‌ها در صف ايستادند تا راي خودشان را به صندوق بيندازند. از اين بابت دولت و نظام به اين مردم شديدا بدهكار است و وزارت كشور متهم اصلي اين قصور است. شاید اگر تعداد زیادی که سال ها رای نداده بودند و این بار برای رای به روحانی در حوزه های رای گیری حضور پیدا کرده بودند، به بیرون هدایت نمی شدند و صندوق های متعدد بیشتری در سراسر تهران و سایر شهرها تعبیه شده بود، الان روحانی نه با 7 میلیون فاصله، بلکه با 8 یا 9 میلیون رای بیشتر می توانست پیروز انتخابات شود. به نظر می رسد روحانی بیشترین ضربه را در انتخابات نه از خلاف گویی های رقبا، بلکه از وزارت کشور در شبِ انتخابات خورد که فرصت مشارکت بیشتر را از مردم گرفت.