انصار الخميني (ره) :: آزادی از عدالت عزیزتر

تاريخ انتشار: 10 دي 1402 ساعت 23:24:04

با نقدی از آقای میکائیل جواهری
آزادی از عدالت عزیزتر

《... فرار، فرار برای بازیافتنِ آنچه از عدالت عزیزتر است، و آنچه از سیری والاتر: آزاد بودن. انسان در گرسنگی ناقص است. انسان در استثمار شدن ناقص است. انسان در محروم از سواد بودن ناقص است. انسان در محروم ماندن از نعماتی که خداوند بر سرِ سفره‌ی طبیعت نهاده است، ناقص است، اما، "انسان" است. اما انسانی که از "آزادی" محروم است، انسان نیست زیرا انسان حیوانِ آزاد است، یعنی اختیار و اراده دارد، و این اختیار و اراده است که او را با طبیعت بیگانه می‌کند و از حیوانات جدا می‌سازد و با خدا -اراده‌ی مطلقِ آفرینش- "همانند." آن‌ که آزادی را از من می‌گیرد، دیگر هیچ چیز ندارد که عزیزتر از آن به من ارمغان دهد...》 مرحوم دکتر شریعتی، مجموعه آثار، جلد ۲۵ / انسان بی‌خود.

نظر و نقد

در زمان مرحوم دکتر شریعتی یعنی دهه ۴۰ و ۵۰، عموم و یا بسیاری از روشنفکران دینی، معنی و مفهوم عدالت را در عدالت اقتصادی و اجتماعی خلاصه می‌کردند. و همان‌طور که ملاحظه می‌شود، دکتر شریعتی نیز در جملات بالا، عدالت را از همین زاویه معنا می‌کند. این برداشت از مفهوم عدالت موجب می‌شد تا بین عدالت و مفاهیم کمالی دیگر مانند آزادی مقایسه صورت گیرد و اولویت عدالت پایین‌تر از آزادی تلقی شود. بارها در همین کانال گفته‌ایم که ما مفهومی اصلی‌تر، اساسی‌تر، فراگیرتر، با ارزش‌تر و حیات بخش‌تر از عدالت نداریم. عدالت در مفهوم صحیح و دقیق آن یعنی:

《قرار دادن هر چیزی در جایگاه و مقام و موقعیت حقیقی و راستینِ آن چیز》

اگر گرسنگی را بر انسان‌ها تحمیل کنند؛ اگر انسان‌ها را استعمار، استثمار و استحمار نمایند؛ اگر انسان‌ها را در بی‌سوادی و جهل فرو برند؛ اگر هر نعمت خدادادی که حق هر انسانی است از انسان‌ها دریغ نمایند؛ اگر آزادی انسان را از بین ببرند و یا به ناحق و ناعادلانه محدود نمایند، چیزی که در وهله اول پیش نیامده، عدالت است و به عبارت دیگر چیزی که در وهله اول پیش آمده، ظلم است و هر ظلمی پایمال کردن حقوق انسانی و خدادادی انسان است؛ و هر ظلمی کنار زدن عدالت است که عزیزتر از آن را نمی‌توان به کسی یا جامعه‌ای ارمغان داد. معیار آزادی نیز عدالت است، زیرا آزادی بدون عدالت هرج و مرج و آنارشیست است و گرفتن آزادی از فرد یا جامعه بدون عدالت، در بند نمودن، زندانی کردن و شکنجه دادن فرد یا جامعه است. به همین دلیل همه اندیشمندان یا حاکمانی که توسعه سیاسی یا اقتصادی یا اجتماعی یا فرهنگی یا شرعی و یا.... را اصل قرار می‌دهند و عدالت را در حاشیه و پس از آن قرار می‌دهند، هم انسان‌ها را به ورطه ظلم و کژی می‌رسانند و هم جامعه انسانی را. عدالت اصلِ هر اصلی، و اصلِ هر فرعی است، عدالت زیربنای هر بنایی، و زیر بنای هر روبنایی است، عدالت اولین و آخرین کمالِ هر کمالِ مادی و معنوی است، عدالت اصلِ دین، دنیا و آخرت است.