صلح خواسته مردم بود

حُجر بن عَدی به امام حسن(ع) اعتراض می‌کند؛ چرا صلح کردی؟

گران آمد بر امام حسن(ع) و از این رو به او گفتند: تمایل اکثر مردم را در صلح دیدم و اینکه از جنگ گریزانند، من نخواستم آنان را به چیزی وادار کنم از آن دوری می کنند و روی برگردانند، و آن جنگ و خون ریزی بود، لذا صلح کردم برای ابقاء و حفظ پیروان و شیعیان راستین، من چنین نتیجه گیری نمودم که جنگ را موکول به زمان دیگری کنم، پس جنگ را به روز دیگری واگذار کردم. تکلیف انسان بر اساس اوامر الهی هر روز به گونه‌ای است که باید آن را مناسب انجام دهد.

فاشْتَدَّ علَی الحسنِ ـ رضی الله عنه! ــ کلامُ حُجرٍ، فقال له : «إنّی رأیتُ هوی عُظْمِ النّاسِ فی الصُّلح، وکرِهوا الحربَ، فلم أُحِبَّ أنْ أَحمِلَهم علی ما یَکرَهونَ، فصالحتُ بُقْیاً‌ علی شیعتنا خاصّةً من القتلِ، دفعَ هذه الحروب إلی یومٍ مّا، فإن اللهَ کلّ یومٍ هو فی شأنٍ». [ دینوری در «الأخبار الطِّوال» ص ۲۲۱]

آیا مردم به وظیفه خود عمل نکردند؟

پاسخ در کلام حضرت امام حسن(ع) در سخنرانی‌ شان در شهر«مدائن» که شرایط زمانه را توصیف می‌کند، چنین است: «وقتی در جنگ صفین با سپاه شام می‌جنگیدیم، وضعیت شما اینگونه بود که دین شما مقدم بر دنیای تان بود، اما اکنون دنیای تان مقدم بر دین تان شده؛ کنتم فی منتدیکم الی صفین و دینکم أمام دنیاکم، و قد أصبحتم ألآن و دنیاکم أمام دینکَم، وکنا لکم وکنتم لنا، وقد صرتم الیوم علینا» (اسدالغابه ابن اثیر ج۲ ص۱۳)

در اسلام نه جنگ اصالت دارد و صلح

درباره جنگ، می فرماید: وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ‌. و در راه خدا با کسانى که با شما مى‌جنگند، بجنگید..[بقره/۱۹۰]

درباره صلح می فرماید: وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ . و اگر ( دشمنان) به صلح تمایل داشتند، (تو نیز) تمایل نشان ده .. [انفال/۶۱]

مهم در اسلام به تعبیر شهید استاد مطهری«اسلام و حقوق مسلمین است» اگر این بقاء اسلام و استیفای حقوق مسلمین در جنگ است، آنجا باید ایستادگی و مقاومت نمود، و اگر بقاء‌ اسلام و حقوق مسلمین درصلح باشد باید آن را تمکین نمود.

و البته پشتوانه افکار عمومی و حضور مردم در صحنه برای مقاومت و حتی جنگ تعیین کننده است و حق آنان است که گرایش خود را نمایان کنند گرچه ممکن است اشتباه هم بکنند.

در پیش گرفتن هر نوع سیاست مقاومت و جنگی، و یا مذاکره و یا صلح؛ مربوط به شرایط خودش می باشد و آن اثری که هر کدام می تواند داشته باشد.

آنچه در مورد صلح امام حسن مجتبی(ع) به صراحت از زبان خود حضرت صادر شده، این است؛«صلح، بخاطر درخواست مردم، مصلحت، حفظ خون  و اموال مسلمین بوده است.»

و این معیار ، آنچنان مشخص و گویاست که قابل توجیه نیست.