طي دو سال اخير اخبار زمين‌خواري ديگر به يك بحث روزمره و عادي براي مردم تبديل شده است. اينكه برخي از مسئولان رده بالاي دولت قبل در اين موضوع دست داشته‌اند هم مساله‌اي است كه ديگر همه آن را مي‌دانند. رئيس قوه قضائيه به تازگي هم‌زمان با گزارش كميسيون اصل نود مجلس درباره اتمام كار تحقيق و تفحص درباره زمين‌خواري اعلام كرد با مسئولان و افرادي كه زمينه كاري و دايره فعاليت‌شان به نوعي با زمين و زمين‌خواري در ارتباط بوده است درباره صحت و سقم اين گزارش به گفت‌وگو نشستيم. معاون شهرسازي و معماري وزارت راه و شهرسازي مسئولان دولت فعلي را ميراث‌دار تخلفاتي مي‌داند كه از دولت قبل به آنها به ارث رسيده است. پيروز حناچي از ابتداي زمان مسئوليتش با گزارش‌هاي مهمي كه در زمينه زمين‌خواري و تخلفات مربوط به زمين در نقاط مختلف كشور ارائه كرد، براي اصحاب رسانه به چهره‌اي شناخته شده تبديل شد. ابهامات ساخت و‌ساز گردنه حيران و ساخت‌وساز‌هاي غيرمجاز مختلف در پايتخت در كنار درياخواري در جنوب كشور و تصرف باغات و اراضي، حكايت زمين‌خواري‌هاي خطرناكي بود كه حناچي در گفت‌وگو با «آرمان» درباره آنها توضيح مي‌دهد.
 
  به دنبال شدت بخشيدن به مقابله با زمين‌خواري اين پديده در كشور از بين رفته و صفر شده است. به نظر شما اين مساله تا چه اندازه صحت دارد؟
زمين‌خواري 2 شكل دارد: عده‌اي زمين‌هاي دولتي را به نام خود مي‌كنند و عده‌اي ديگر بر اموال شخصي دست‌اندازي مي‌كنند. بايد ديد منظور كدام يك است. درباره زمين‌خواري دولتي به نظر مي‌رسد با حساسيت‌هايي كه ايجاد شده اين مساله در حال از بين رفتن است. البته اين مساله‌اي نيست كه بتوانند به حال خود رهايش كنند و هر يك از دستگاه‌ها اگر نظارت و توجه خود را از اين قضيه بردارند دوباره همه‌چيز مثل سابق مي‌شود. با اين حال حساسيت‌ها هم در جهاد كشاورزي، هم امور اراضي و هم اداره منابع طبيعي براي كنترل اين موضوع خيلي بيشتر شده است. البته زمين في‌النفسه ارزشي ندارد و زميني كه بتوان روي آن ساخت و‌ساز كرد، داراي ارزش است. جلوگيري از ساخت و‌ساز غيرمجاز در دستور كار همه دستگاه‌هاست و آن را تعقيب مي‌كنند. پديده‌اي كه به تازگي با آن مواجه شده‌ايم آن چيزي است كه اسم آن را درياخواري گذاشته‌اند. اين مساله هم به نوعي استحصال زمين است. يعني خشك كردن دريا و ريختن خاك و ماسه بر قسمت‌هاي مختلف دريا با هدف استخراج زمين در قالب استحصال زمين و تصرف سواحل كه نوعي زمين‌خواري است. سواحلي كه مورد زمين‌خواري قرار گرفته‌اند سواحل باارزشي بوده‌اند. مانند سواحلي كه بخشي از جنگل‌هاي حرا آنجاست يا سواحل جنوب غربي كيش. حتي اين اتفاق در برخي موارد در جاهايي رخ داده است كه نبايد رخ مي‌داد، مانند سواحل بندرعباس.

‌ گفته مي‌شود بيشترين تخلفات زمين‌خواري در روستاهاست. به نظر شما علت اين مساله چيست و تا چه حد اين قضيه متوقف شده است؟
هر جا كنترل، مديريت و نظارت ضعيف‌تر باشد تخلف بيشتر مي‌شود. آن چيزي كه نابود شده زمين‌هاي كشاورزي و منابع طبيعي است. تا جايي كه من اطلاع دارم دستگاه‌هاي اجرايي و معاونان عمراني در مناطق مختلف خيلي جدي كار را تعقيب مي‌كنند. امور اراضي جهاد ساخت‌وسازهاي بي‌رويه‌اي كه طبق تبصره يك ماده يك، مجوز براي تغيير كاربري از زمين‌هاي كشاورزي نگرفته باشند را خيلي جدي بررسي مي‌كند و در اين موارد اغلب در ابتدا آنها را قلع و قمع مي‌كنند و بعد پيگيري حقوقي. طبيعتا اين جديت مي‌تواند مهاركننده و كنترل‌كننده باشد و دستگاه‌هاي ناظر درباره تعرض به منابع طبيعي و توقف اين معضل نبايد ترديدي داشته باشند.

‌ زمين‌خواري در برخي نقاط كشور زماني رسانه‌اي و اعلام شد كه جلوی آن گرفته شد. قرار بود گزارش كامل افرادي كه در اين زمين‌خواري‌ها دست داشته‌اند در اختيار مردم قرار بگيرد اما اين اتفاق نيفتاد. درباره برخي مناطق مثل گردنه حيران، دليل اين مساله چه بوده است؟
زمين‌خواري حيران نتيجه آب كردن مانيتورينگ دستگاه‌هاي دولتي بود. دستگاه‌هاي دولتي كه بايد كنترل مي‌كردند و مانع مي‌شدند خودشان براي اين كار جلو افتاده بودند و برخی دستگاه‌ها نیز با هم در اين كار مشاركت و همكاري داشتند. به عبارت ديگر استانداري‌ها و معاونان وقت استانداري، سازمان امور اراضي و جهاد كشاورزي، منابع طبيعي و حتي بنياد مسكن، در تاييد طرح اوليه كه نبايد آن را تاييد مي‌كرد در اين مساله دخيل بوده‌اند و هيچ دستگاهي به تنهايي مقصر نبوده است. فساد مالي و نقل و انتقالاتي كه در اين زمينه صورت گرفته در سازمان مفاسد اقتصادي مطرح شده و گزارشي براي آن تنظيم شده و دستورالعمل آن در حال اجراست. گزارشي كه از اين منطقه ارائه شده، اين است كه از ۱۶۰ هكتار محدوده تنها شش هكتار مسكوني است كه البته اين شش هكتار هم براي روستاييان بود. ساخت‌وسازها با طرح هادي روستايي مطابقتي ندارد و تخلفات هم داخل محدوده طرح هادي روستاي حيران و خارج از اين محدوده انجام شده است و به نظر مي‌رسد كه اين تخلفات در زمان وقوع، كنترل نشده و همين موضوع باعث گسترش زمين‌خواري در اين منطقه شده است. اينكه چه دليلي باعث شده تا كنترلي براي زمين‌خواري در اين منطقه انجام شود، واقعيتي تلخ است، اما مي‌دانيم كه در زمان زمين‌خواري‌هاي گسترده در اين بخش، نظارت يا برخورد کافی با عاملان آن نشده است.

 حالا با اين تجربيات تلخ و البته ارزنده‌اي كه در اين زمينه كسب شده است به نظر شما آيا وقت آن نرسيده كه يك متولي مشخص براي بحث زمين‌خواري در كشور تعيين شود و نظارت و مسئوليت اين مساله بر عهده آن دستگاه باشد؟
من فكر مي‌كنم اين امري است كه همه دستگاه‌ها بايد در آن مشاركت داشته باشند. زميني كه قابليت ساخت‌و‌ساز نداشته باشد ارزشي ندارد و كسي كه زمين‌خواري مي‌كند دنبال ساختن آن است در حالي كه بدون تخلف نمي‌توان ساخت. مجوز، تاسيسات زيربنايي مثل آب، برق، گاز و تلفن طبق قانون در اين نقاط ممنوع است. بنابراين همه دستگاه‌ها بايد در اين مساله دخالت كنند كه اين اتفاق نيفتد و هر يك بايد وظيفه خود را در اين زمينه به انجام برسانند.

 كميسيون اصل نود مجلس كه مسئول تحقيق و تفحص درباره زمين‌خواري را برعهده دارد اعلام كرده است اين تحقيق به اتمام رسيده و قرار است گزارش آن در صحن علني مجلس قرائت شود. با توجه به اينكه تعداد زيادي از مسئولان در اين تخلفات دست داشته‌اند به نظر شما تا چه حد ممكن است اين گزارش به شكل تمام و كمال مطرح شود؟
بايد منتظر باشيم گزارش ارائه شود و تا قبل از آن نمي‌توان اظهارنظري كرد. البته اينكه اين گزارش در مجلس طرح شود با اينكه رسانه‌اي شود و همه مردم در جريان آن قرار بگيرند فرق دارد و بايد ديد اين اتفاق تا چه حد محقق مي‌شود.

 آيا واقعا همه افراد ريز و درشتي كه در زمين‌خواري دست داشته‌اند شناسايي شده‌اند؟ به نظر شما براي مقابله با زمين خواري چه برخوردي درست است؟
تا جايي كه من اطلاع دارم تا آنجا كه ممكن بوده همه اين افراد شناسايي شده و براي آنها پرونده قضائي تشكيل شده است كه البته اميدواريم اين پرونده به نتيجه برسد. درباره مسائلي مانند اين بحث كه مستقيم با اموال عمومي و منافع همه افراد در ارتباط است بايد تا جاي ممكن قانون اجرا شده و برخورد سليقه‌اي صورت نگيرد. همان‌طور كه اشاره كردم همه دستگاه‌ها با هم در اين مورد وظايفي دارند كه اگر هر يك در وظيفه خود كوتاهي كرده يا سليقه‌اي عمل كنند تخلفاتي صورت مي‌گيرد.

 زماني كه زمين‌خواري دماوند و لواسان رسانه‌اي شد، از برخي افراد در دولت قبل نام برده شد. اين قضيه به كجا رسيد؟
مديران ارشد اين امكان را دارند كه از اختيارات خود استفاده كنند و امري غيرقانوني را كه انجام آن براي ديگران سخت است انجام دهند. اين افراد با توجه به امكانات و اختيارات خود اقداماتي را انجام دادند كه نتيجه‌اش تخريب منابع و تهديد دارايي‌هاي عده زيادي از افراد بود كه اميدواريم به درستي در مورد اين افراد اعمال قانون صورت بگيرد.

‌ مشكلي كه برخي افراد و قربانيان زمين‌خواري در كشور پيدا كردند اين بود كه مال آنها و زميني كه به مبالغي براي خريد آن خرج كرده بودند از بين رفت و شكايت‌هاي زيادي از اين افراد مطرح شد. براي اين افراد و مالباختگاني كه به هر حال در اين مساله مورد سوءاستفاده قرار گرفتند چه بايد كرد؟
وقتي كسي اقدام به خريدن مالي مي‌كند بايد تمام جوانب آن را بسنجد و اينكه اين افراد بدون تحقيق اقدام به اين كار كردند، ايراد داشته است. براي مثال وقتي شما مال دزدي را مي‌خريد بايد بدانيد چه عواقبي در انتظار شماست و صرف داشتن سند براي اينكه از صحت مال مطمئن باشيد كافي نيست. در كنار اين، توجه به اين نكته ضروري است كه اين روزها هر عقل سليمي آن را مي‌داند. براي مثال كسي به يك برج 20 طبقه در يك روستا يا جنگل مجوز نمي‌دهد و اگر اين مجوز جايي داده شده بايد حتما افراد منتظر جواب ريسك خود باشند. البته اگر دستگاه‌هاي اجرايي به موقع و به درستي عمل كنند واسطه‌ها و ماموران دولتي كه در اين تخلفات دست داشته‌اند شناسايي و ضرر و زيان اين افراد را متحمل مي‌شوند، اما واقعيت اين است كه حجم و گستره اين مساله آن‌قدر زياد بوده كه ناچارا يك عده افراد ضرر خواهند كرد.
 
 درباره اتفاقي كه رخ داده كمي بيشتر توضيح دهيد. از چه طريقي اين افراد توانستند با مجوز زميني كه مشكل دارد همه مسائل مانند آب، برق و گاز را كه حتي همه روستاها به درستي از آن بهره مند نيستند به زمين‌ها و مناطق تصرف شده منتقل كنند؟
در حالي كه در محدوده شهرها هم شاهد ناهنجاري و تخلف هستيم بايد گفت اين قانون‌شكني‌ها در خارج از محدوده شهرها و حاشيه آن بيشتر است. هر چه مديريت ضعيف‌تر مي‌شود اين تخلفات قوي‌تر مي‌شود و ريشه اين مساله در اين است. حداكثر دو، سه درصد مساحت كشور ما مانند جنگل‌هاي شمال سبز و پردرخت است. وقتي اين سه درصد زميني كه مانند زر است به جاي اينكه به دست زرگر داده شود به دست مسگر سپرده شود نتيجه آن همين است.

‌ يكي از نقاطي كه هدف دست‌اندازي و تصرف غيرقانوني قرار گرفت منطقه كلاردشت بوده است. از اين منطقه به عنوان بهشت زمين‌خواري ياد مي‌شود. چرا اين منطقه تا اين اندازه با استقبال زمين‌خواران روبه‌رو شد؟
جايي كه زيباترين منطقه شمال كشور است و بايد براي كل افراد و استفاده عموم مردم باشد تبديل به منطقه مسكوني براي عده‌اي خاص شده است. اين كار از اساس ايراد دارد. از اول نبايد زمين‌هاي اين منطقه تفكيك مي‌شد و نبايد اجازه تفكيك تا اين حد صادر مي‌شد. جاهايي كه ثروت‌هاي بومي و نادر اين مرز و بوم است نبايد با مديريت خرده محلي اداره شود تا چنين بلاهايي به سرش بيايد، زيرا هر كسي شايد نداند ارزش و اهميت اين زمين‌ها در كشور چقدر است. اين زمين‌ها و مراتع در بالاترين سطوح ملي بايد مورد حمايت قرار بگيرد و مديريت آن نبايد محلي باشد.
‌ درباره زمين‌خواري حتي اگر بازپس‌گيري هم صورت بگيرد جنگل و باغي كه نابود شده ديگر برنمي‌گردد. درباره درياخواري كه مطرح كرديد تا چه حد اين اتفاقات قابل جبران و بازگشت است؟
اينها هيچ كدام از نظر ارزش طبيعي و محيط زيستي قابل بازگشت نيست و زماني كه شما ساحل دريا را نابود مي‌كنيد نبايد انتظار داشته باشيد اين ساحل دوباره برگردد. جزيره‌هايي مانند كيش و قشم چون منطقه آزاد بوده شركت‌هاي مختلفي در آن دست‌اندازي كرده‌اند و اينها قابل بازگشت نيست و اميدواريم با طرح اين مسائل اين اتفاقات تكرار نشود.
 
‌ به جز مناطقي كه رسانه‌اي شد و گزارش تخلفات آن ارائه شد، در كدام مناطق كشور زمين‌خواري بزرگ و پردامنه رخ داده كه كمتر از آن اطلاع داريم؟
در مناطق جنوب غربي كشور مانند سنندج، مريوان، بانه و شهرهايي از اين دست گزارش‌هايي ارائه شده و كوه‌خواري در اين مناطق به شكل بزرگ و وسيع صورت گرفته است. لغت «زمين‌خواري» كه درباره اين افراد به كار بسته مي‌شود و با پسوند «خواري» همراه است بيانگر حرص و طمعي است كه در اين افراد و عاملان اين اقدامات وجود دارد. در مناطق كوهستاني ما شاهد اين هستيم كه افراد كوه را از بين برده يا نقاطي از آن را مورد تصرف و ساخت‌و‌ساز قرار داده‌اند در حالي كه وقتي كوه تخريب و تهديد مي‌شود بايد منتظر اتفاقات غيرمترقبه ديگر نظير وقوع زلزله و نابودي يك منطقه باشيم. بنابراين تخلفات در زمينه كوه‌خواري يك چالش بزرگ است كه حيات ملي را تهديد مي‌كند و راه آن بازگشتن به طرح‌هاي توسعه است. در طرح‌هاي توسعه ما اجازه ساخت‌و‌ساز در دامنه و حريم كوه را نداريم. شهرداري‌ها و وزارت كشور بايد نسبت به اين مساله واكنش نشان دهند.

 ‌در سيل اخير ما شاهد ويراني‌هاي زيادي بوديم و بيشتر اين ويراني‌ها در نقاطي رخ داد كه ساخت‌وسازهاي غيرمجاز رخ داده بود؟ آيا تخريب بناها باعث اين مساله شد؟
تخريب كردن در مسير قطعا فايده دارد، زيرا در مسير سيل و جايي كه احتمال مي‌رود طغيان جريان رودخانه باعث مشكلاتي مي‌شود نبايد چيزي ساخت. دره‌هايي كه در تهران و نقاط ديگر وجود دارد و محل ساخت و‌ساز و سوءاستفاده قرار مي‌گيرد در اثر سيل و طي ساليان سال به شكل V مانند فعلي خود رسيده‌اند كه مانعي براي سيل و گسترش آن است و زندگي و سكونت دراين دره‌ها حماقتي بزرگ است كه نبايد رخ مي‌داد. افراد وقتي به هر دليلي مانند انتفاع مسائل شخصي خود به اين مساله بي‌توجهي كنند و در نقاط غير قابل سكونت خانه يا رستوران داير كنند يا براي ساعاتي بدون توجه به باران و طغيان رودخانه در مسير آن قرار بگيرند اينها بي‌توجهي و اشتباهات فردي است كه متاسفانه هيچ دولتي براي اين اتفاقات شخصي هزينه‌اي پرداخت نمي‌كند و مسئوليت آن را گردن نمي‌گيرد. برای مثال، وقتي در محدوده يا روي يك يا چند گسل بزرگ كه به گفته كارشناسان هر لحظه امكان فعال شدن آن وجود دارد واحد مسكوني ساخته مي‌شود اين اتفاق يعني فقدان ديد آينده‌نگر و مدبرانه، مطمئنا خسارات و مشكلات حوادث و بلاياي طبيعي را مضاعف مي‌كند.  

منبع: اعتدال

  تعداد بازديدها: 1219

    نسخه قابل چاپ