دوستى، رفاقت و برادرى را مى ‌توان یکى از شاخ و برگ ‌هاى درخت اجتماع و از جمله نعمت‌ هاى بزرگ الهى به حساب آورد که خداوند نیز به آن عنایت خاصى دارد، تا آنجا که مى‌فرماید:

«… وَاذْکُرُوا نِعْمَهَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً …» (آل عمران / ۱۰۳)؛ به یاد آرید نعمت ‌هاى خداوند را که دشمن یکدیگر بودید و او میان دل هاى شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید.

بنابراین اسلام نه ‌تنها دوستى و رفاقت با افراد واجد شرایط را تأیید مى‌کند، بلکه ما را به برادرى و دوستى و رفاقت امر فرموده است. چرا که مصاحبت با صالحان رنج و تعب را مى ‌بَرد، به روح و روان نشاط مى‌ بخشد و هنگام گرفتارى، بسیارى از مشکلات بدین وسیله حل مى ‌شود. و بالاتر از همه اینکه زندگى را از ابتذال و پوچى نجات مى ‌دهد و با ارزش‌ هاى متعالى آشنا مى ‌کند و موجب قرب به خدا مى ‌شود.

چنانچه در روایتى پیامبر صلى الله علیه وآله مى ‌فرمایند:

«أُنْظُرُوا مَنْ تُحادِثُونَ، فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَد یَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ إِلاّ مُثِّلَ لَهُ أَصْحابُهُ إِلى اللّهِ، فَإِنْ کانُوا خِیاراً فَخِیاراً وَإِنْ کانُوا شِراراً فَشِراراً…» (اصول کافى، ج ۴، ص ۴۵۱)

بنگرید با چه کسى هم سخن مى‌شوید، زیرا هر کس که مرگش فرا رسد، در پیشگاه خداوند یارانش در برابرش مجسّم مى ‌شوند. اگر از نیکان باشند، او نیز در زمره نیکان قرار مى‌ گیرد و اگر از بدانند، او نیز در زمره بدان قرار مى‌ گیرد.

در این میان اسلام برای اینکه چه کسانی را برای دوستی خود انتخاب کنیم راهکارها و کدهایی ارائه نموده است که در این فرصت به چند نمونه از این کدها با توجه به روایات می پردازیم:

بنگرید با چه کسى هم سخن مى‌شوید، زیرا هر کس که مرگش فرا رسد، در پیشگاه خداوند یارانش در برابرش مجسّم مى ‌شوند. اگر از نیکان باشند، او نیز در زمره نیکان قرار مى‌ گیرد و اگر از بدانند، او نیز در زمره بدان قرار مى‌ گیرد.

رسول خدا صلى الله علیه وآله می فرماید:

اى ابوذر، همنشین و دوست صالح بهتر از تنهایى است و تنهایى بهتر از همنشین بد است. (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۸۴)

در روایتی از امام صادق علیه السلام داریم که می فرمایند: "هیچ کس را دوست خود مخوان، مگر آن که در سه ‏چیز او را بیازمایی: او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حقّ به باطل می‏ کشاند؛ در درهم و دینار و در سفر کردن با او”. (همان)

سعه صدر در مقابل عصبانیت

در جمع های دوستانه, این طور نیست که همه امور و برخوردها رضایت بخش و با سلیقه و میل و روحیات یکایک افراد سازگار باشد. به جز معصومان(علیهم السلام)، انسان های دیگر مصون از خطا و اشتباه نیستند و ممکن است از روی عمد یا خطا لغزش هایی از سوی برخی دوستان صورت گرفته و سبب رنجش دیگران شوند.

از این رو هر یک از دوستان بر اساس حکم عقل و آموزه های دینی باید قبل از هر چیز با تمرین و ممارست، سعه صدر و قدرت لازم برای تحمل این قبیل لغزش ها را کسب کنند تا بتوانند با اخلاق نیکو و برخوردی شایسته و به دور از عصبانیت و خشم و متوسل شدن به ابزار ناروا از کنار آن ها عبور کنند و بر دوستی های خود تداوم بخشند .

بزرگان دین، ظرفیت نداشتن و برخوردار نبودن از سعه صدر و قدرت تحمل لغزش های دوستان را از جمله عوامل منفی و از صفات ناپسند دوستان دانسته و توصیه کرده اند دوستان خود را با توجه به این نکته انتخاب کنید .

بزرگان دین، ظرفیت نداشتن و برخوردار نبودن از سعه صدر و قدرت تحمل لغزش های دوستان را از جمله عوامل منفی و از صفات ناپسند دوستان دانسته و توصیه کرده اند دوستان خود را با توجه به این نکته انتخاب کنید .

امام صادق(علیه السلام) به بعضی از اصحاب خود فرمود: کسی که سه بار به تو خشمگین شد و در حق تو بد نگفت، او را دوست خود کن. (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۵۱)

آن حضرت در جایی دیگر می فرماید:

کسی را به علامت دوستی نشناس تا او را در سه چیز آزمایش کنی:

۱ـ به خشمش بنگر که آیا او را از حق به باطل می کشاند یا خیر;    ۲ـ در درهم و دینار;       ۳- مسافرت کردن. 

سعدی گوید:

یار آن بـود که صبر کند بـر جفای یار                                           ترک رضای خویش کند در رضای یار

دوست واقعی کسی است که به ستم و جفای دوست خود بردبار باشد و رضایت او را بر رضای خود مقدم دارد.

در حال بی ‌نیازی و فقر، دوستی او عوض نشود

امام ‌باقر علیه السلام فرمود: بدترین دوست کسی است که تو را به هنگام بی ‌نیازیت حفظ کند و به وقت تنگدستی رها سازد. (میزان الحکمه، ج ۱، ص ۵۳)

سعدی گوید:

دوست مشمار آن که در نعمت زند                               لاف یاری و برادر خواندگی

دوست آن باشد که گیرد دست دوست                        در پریشان حالی و درماندگی

به نماز اهمیت بدهد

قرآن می‌ فرماید: «ای اهل ایمان با آن گروه از اهل کتاب و کافران که دین شما را به بازیچه گرفتند دوستی مکنید. زمانی که شما ندای نماز بلند می ‌کنید آن را به مسخره و بازی می ‌گیرند زیرا آن قوم مردمی نادان و بی‌ خردند.» (مائده، آیه ۵۷)

منبع:عقیق