جماران:1- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، شب گذشته دو فراز مهم از سخنان حجت الاسلام و والمسلمین سید حسن خمینی را که در سال های گذشته بارها از سوی ایشان مطرح و برآن تأکید شده بود؛ سانسور کرد.
این جسارت که به روشنی می تواند نشانه ای بر امکان حذف و سانسور بیت امام و اندیشه امام خمینی در قرائت های رسمی و تبلیغاتی صدا و سیما باشد. خطری بزرگ را در آنچه که در اصطلاح رسانه ملی خوانده می شود را پیش چشم می آورد؛ چه بسیار از سخنان امام خمینی(س) که هرگز از صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش نمی شود و چه بسیار از سخنان ایشان که بدون توجه به زمینه تاریخی آن مورد سوء استفاده های فراوان در این به اصطلاح رسانه ای واقع می شود که گاه به بنگاهی امنیتی شباهت می یابد.   
2- مجری صدا و سیما بی پروا از حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی انصاری می پرسد؛ آیا امکان داشت که حرم را ساده تر ساخت؟
واقعیت این است که بسیاری از آن ها که خود را مدعیان ولایت مداری می دانند؛ اکنون با انگیزه هایی که به روشنی رنگ سیاسی در آن ها غلبه دارد؛ به نقد توسعه حرم امام خمینی می پردازند. در ظاهر اما، آن ها این موضوع را نادیده می گیرند که اگر پرسش این است که زیبایی ها و آراستگی های هنری حرم امام خمینی چه نسبتی با سادگی بیت امام و حسینه جماران و ساده زیستی آن عارف بزرگ دارد؟ همین پرسش را می توان به گونه ای به مراتب جدی تر درباره نسبت حرم حضرت امام علی (ع) و حرم حضرت امام رضا(ع) با زیبایی های به مراتب پرهزینه تر و ساده زیستی و زهدی به مراتب افزون تر مطرح کرد؟ ساده اندیشی است که بپنداریم طراحان این پرسش نمی دانند که طرح این پرسش درباره حرم امام خمینی در واقع طرح جدی تر همین پرسش درباره دیگر اماکن مذهبی را در ذهن مخاطب به دنبال دارد؛ پرسشی که هرچند امروزه جایگاهی استراتژیک در کانون ادبیات وهابیون رادیکال و متحجر معاصر دارد؛ اما صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران نیز در عمل نه تنها به آن پاسخ نمی دهد که به طرح بیشتر آن دامن می زند. 
گویی قرار بر این است که در مواجهه با خبر افتتاح حرم مطهر امام خمینی(س) یک موفقیت با تردید مواجه شود. حریم ها شکسته شود و حرمت ها حفظ نشود!
بی دلیل نیست یکی از فرازهای حذف شده در مصاحبه یادگار امام اشاره به تأکید ایشان بر ضرورت اخلاقی بودن جامعه و نقد بی ادبی های صورت گرفته در سال های گذشته داشت؛ چه آنکه تریبون بسیاری از بی ادبی ها و محور نشر آن رسانه به اصطلاح ملی بود.
تردیدی در این واقعیت نیست که ساخت حرم امام خمینی سیاست نظام جمهوری اسلامی و همه دولت ها و قوای سه گانه بوده است؛ در این صورت اگر نقصانی دراین باره وجود دارد؛ در واقع صدا و سیما قبل از آن که همه قوا در همه دوره ها و به تعبیری همه نظام را پس از رحلت امام خمینی به چالش کشیده باشد؛ خود را به چالش کشیده است؟ چگونه رسانه ای که خود را رسانه ملی تلقی می کند و مصرف کننده بیت المال است؛ تا کنون متوجه این کار شکوهمند عمرانی نبوده است؟؛ اساسا چرا دیگر دستگاه های نظام بنای همکاری و همراهی را در طول تمامی این سال ها گذاشته اند و اگر موافقتی در این زمینه وجود نداشته است و سیاست نظام نظام بر این قرار نبوده است؛ چگونه در طول تمامی این سال ها طرح ها متعدد در پیش چشمان تمامی مسوولان و شخصیت های عالی رتبه نظام تصویب و اجرا شده است و بعداز بیش از دو دهه سکوت؛ اکنون و در آستانه دست یابی به یک موفقیت شکوهمند، سکوت شکسته می شود؟
این قاعده کلی بسیاری از سیاستمداران و سیاست رسانه ای صدا و سیما در سال های اخیر است که اگر افتخاری و موفقیتی شکوهمند در دولتی رخ می دهد که همسو با گرایش های معاونت سیاسی صدا و سیما نیست؛ پس باید تخریب شود؛ حتی اگر در این تخریب بسیاری از ارزش هایی که خود بر آن پای می فشارد زیر سوال رود. گویی نباید در دولت دکتر روحانی این افتتاح صورت می گرفت!
سناریویی نخ نما شده که سال هاست در زردترین ادبیات سیاسی رسانه به اصطلاح ملی تکرار می شود و قبل از آن که شبهه های اخلاقی فراوان داشته باشد؛ بارها و بارها بسیاری از ارزش های مورد تأکید خود صدا و سیما را نیز زیر سوال می برد. اما رسانه ای که امروزه بخش هایی از مهمترین و استراتژیک ترین ادبیات سیاسی آن را می توان ادبیات زرد سیاسی خواند؛ انگیزه ها و سناریوهایش برای جامعه به کلی نخ نما شده است. 
صدا و سیما باید پاسخ دهد که اگر سیاست اجرای پروژه ای که بیش از دو دهه طول کشیده است؛ اشتباه بوده است؛ ما تنها با دو فرضیه مواجه هستیم؛ یا اشتباه همه قوای و دستگاه های نظام و یا ضعف و بی اطلاعی و ناکارآمدی دستگاه ها از وقوع مستمر یک اشتباه در طول همه این سال ها! کدام یک؟، هر دو؟، یا این به اصطلاح رسانه ملی گزینه ای دیگر را در پاسخ به مسأله ای که طرح می کند را می پذیرد؟ 
اگر سخن رسانه هم همچون برخی دیگر از رسانه های مدعی ولایت مداری این است که «حرم» امام را با «حرم» ائمه و بزرگان دین نمی توان مقایسه کرد. باید گفت؛ علاوه بر آن که ساخت حرم و مقبره های باشکوه و بناهای یادبود مذهبی برای دیگر بزرگان دین هم در گذشته و هم در دوران معاصر؛ هم در ایران و هم در کشورهای همجوار صورت گرفته است؛ یادآوری این سخن مقام معظم رهبری درباره امام خمینی که «او را فقط با پیامبران و اولیا و معصومان(ع) میتوان مقایسه کرد»، می تواند قبل از آن که نشان دهنده سخنانی برخلاف نص صریح مقام معظم رهبری در رسانه های مدعی ولایت مدار و برخورد های گزینشی در این رسانه ها باشد؛ متذکر ضرورت توجه به واقعیتی بزرگ درباره شخصیت معنوی و عرفانی امام خمینی و پاسخگوی پرسش پیش گفته باشد.
اگر امام خمینی در ادبیات مقام معظم رهبری مردی از جنس انبیا و کوثر فاطمه زهرا توصیف می شود که افسانه نبودن تا نزدیکی مرزهای عصمت پیش رفتن را به اثبات رسانده است؛ کسانی که خود را مدعی ولایت می داند؛ در اینجا با استناد به چه مرجعی سخن می گوید. (سخنان مقام معظم رهبری را در این باره با کلیک در اینجا مطالعه فرمایید)
امروزه بسیاری از علما، دانشگاهیان و اساتید هم عرفان نظری و هم عرفان عملی نام امام خمینی را در شمار بزرگترین عرفا و اولیاءلله تاریخ اسلام می ستایند. صدا و سیما این موضوع را نادیده می گیرد  که گرچه هرگز و هرگز نه امام خمینی و نه رهبر معظم انقلاب اسلامی خویشتن یا یکدیگر را معصوم نمی دانستند؛ و حداکثر تعبیر می تواند نزدیک شدن به مرزهای عصمت و نه معصوم واقع شدن باشد؛ اما در عالم خارج از سیاست، آنجا که بزرگان بسیاری در اخلاق و عرفان سخن می گویند حتی بسیاری از منتقدین امام خمینی در سیاست اما در عالم اخلاق و عرفان بر این باورند که او غایت مرزهای الگو پذیری از ائمه را طی کرده بود.
3- این انتخاب دائمی و سنتی جوامع شیعی است که بارش انبوه هنرهای آیینی و سنتی و هنرهای معاصر در معماری مذهبی مسجد و حرم بزرگان مذهبی و معنوی رخ می دهد. 
واقعیت این است؛ امروزه نه تنها حرم که حتی آنگاه که با مساجد قدیمی ایرانی در اصفهان، پایتخت پیشین ایران، مواجه می شویم؛ علاوه بر تمامی مفاهیم مذهبی و آیینی، هم با میراث فرهنگی ارزشمند مواجه هستیم و هم با شکوه و عظمتی که انسان ایرانی با زبان معماری از جایگاه معنویت و دین داری برای انبوه گردشگران داخلی و خارجی روایت میکند.
بخشی از آنچه که در موزه های هنر و هنرهای معاصر در دیگر کشورها رخ می دهد؛ در جامعه اسلامی در پیوند با احساس مذهبی منجر به شکل گرفتن بناهایی می شود که هم تجلی گاه و فریادگر احساس معنوی و مذهبی ایرانی است و هم تمرکز هنر و جولانگاهی برای نمایش شکوه هنر ایرانی ـ اسلامی و به تعبیری موزه ای از هنرهایی آیننی معاصر است.
حرم اما، بر خلاف دیگر بناهای یادبود؛ علاوه بر کارکرد هنری ـ فرهنگی خود؛ کارکردی معنوی ـ فرهنگی نیز دارد و در پیوندی خاص با احساس مذهبی علاوه بر کارکردی هنری، نقشی در فضاسازی معنوی و پذیرایی هنری از آدمی که رو به ملکوت و بنای تقرب دارد را عهده دار می شود.
حرم، بهانه ای برای «بزرگداشت و نکوداشت» به مثابه بنای یادبود؛ همچون پرچم های کشورها و همچون سرودهای ملی؛ بخشی از فرم است برای تکریم محتواهایی بس بزرگتر نه در بستر خاک که در بدنه و بر فراز فرهنگ یک کشور است.
بناهای یادبود در واقع اعتباری است که هر جامعه ای برای هنرمندان خود قائل می شود؛ تا هم جلوه گاه هنر معاصر و زمینه درخشش و توسعه هنر و هنرنمایی هنرمندان واقع شوند و هم نشانه هایی برای تکریم ارزش های فرهنگی و آنچه که باید در انتخاب آن جامعه ماندگار باشد؛ بیافرینند.
در اینجا نه بنای محاسبات اقتصادی است و نه محاسبات اقتصاد هنر و میراث فرهنگی اساسا با محاسبات اقتصادی روزمره قابل مقایسه است. همچنان که در اینجا از آغاز، سیاست و انگیزه اصلی بر آفرینش شکوه و پیوند هنر و معماری و فرهنگ قرار گرفته است. این موضوع هیچ نسبتی با خواسته های انسان هایی که به نکوداشت آن ها پرداخته می شود؛ ندارد. نه خانه امام علی (ع) نسبتی با حرم ایشان دارد؛ نه حتی خانه مولانا و اقبال لاهوری و دیگر بزرگانی که امروز بناهای یادبود و مقبره هایی باشکوه برای یاد و نام آن ها برپا می شود؛ آن یکی ساده و حقیرانه و کوچک؛ این یکی برافراشته و با شکوه و مجلل! برای یادآوری شکوهی که در عمق سادگی و ساده زیستی موج می زند؛ چه آن که هیچ انسان شیعی هرگز با قدم نهادن به حرم معصومین انگیزه ای برای مجلل زیستن نمی یابد؛ بلکه آن را تجلیلی از معنویت و سادگی هنری می یابد که پذیرای زائران است؛ نه بهانه و ابزار جلوه گری و مسند و تاج و تخت.
این فلسفه ایی است که هر بنای یادبودی دارد. انتخاب انسان شیعی ایرانی این است که زیباترین بناهای یادبود خود را برای نکوداشت بزرگان دینی و مذهبی خود بنا کند. این سنت شیعی نه تنها به نحو ویژه ای شامل حرم ائمه و معصومین (ع) می شود؛ که حتی شامل یاران و شاگردان ایشان نیز می شود. حرم مفهومی است که هم به حرم امام حسین(ع) اطلاق می شود؛ هم به مقبره حضرت حر(ع). در این میان نه مفهوم عصمت شرط است و نه امام زاده بودن! چه آن که مقبره حضرت مولانا در ترکیه و مقبره علامه اقبال لاهوری در پاکستان، همواره از بناهای یادبود و نمادین بزرگ حوزه زندگی ما محسوب می شوند و هیچ کس در این میان نه پای محاسبات اقتصادی به میان می کشد و نه محاسبات اقتصادی میراث فرهنگی را از جنس محاسبات اقتصادی بازار دیگر کالاها تصور می کند؛ کما این که امروزه نیز مقبره های پیش گفته، بخشی از جاذبه های توریستی و جذابیت های کشورهای اسلامی همجوار را شامل می شود. واقعیت آن است که منتقدی که درکی از سنت ایرانی ـ اسلامی و پیوندهای عمیق آن با هنر داشته باشد؛ تنها زاویه نقد را نه زیاده روی و افزون بودن جلال و شکوه بناهایی از این دست که کاستی های و نقصان های آن ها در نمودن شکوه و عظمت مطلوب مورد بررسی قرار دهد.
پای محاسبات اقتصادی خام و تک متغیره را در اینجا به میان کشاندن به همان اندازه اشتباه است که پای محاسبات اقتصادی در انبوه هزینه هایی که برای پرچم یک کشور می شود و یا پای محاسبات مدیریت زمان برای محاسبه زمان مسوولان کشور در زمان صرف شده براین انجام مراسم تشریفات سرود ملی و احترام به پرچم به میان کشیده شود.
هنوز تفکیک منطق فرم و منطق محتوا در بسیاری از تحلیل های امروزین موضوعی درک نشده است و درست همین نقصان است که موجبات زیاده روی در هر یک می شود.
واقعیت این است که هیچ نقدی نمی تواند منتزع از سنت ها و فرهنگ یک جامعه و با رویکرد حذف و گسست رایکال، کارکردی و مثبت واقع شود؛ از این منظر که بناهای مذهبی نقطه تمرکز هنرهای آیینی و به نوعی موزه هنرهای آیینی معاصر واقع شوند؛ و جلوه هایی از معماری باشکوه آیینی و ایرانی را برای آینده گان به جای گذارند؛ به نظر نمی رسد؛ حداقل با ادبیات عامیانه و زرد صدا و سیما قابل نقد باشد.
روشن است؛ منطقی که هم به نوعی موزه هنرهای معاصر آیینی را با بیشترین مراجعه کننده دنبال می کند و هم تجلیل از شکوه معنوی و هم پذیرایی هنری و هنرمندانه از زائران و هم بکارگرفتن هنر در ایجاد حس معنوی است؛ در جامعه امروزین با باورها و سنت های ریشه دار آن نمی تواند با ادبیات پیش گفته و استدلال های خام و عامیانه مورد نقد قرار گیرد.
نقد اما، در این باره حتما هم ضروری و هم امکان پذیر است؛ اما باید در ادبیاتی عالمانه در نسبت با واقعیت و سنت ها و ارزش های رایج در جامعه سیاست های واقعی را تعریف کرد و میزان دست یابی به همه آن ها در ساخت بناهای مذهبی امروزین مورد بررسی قرار داد .
4- نادیده نباید گرفت که حرم امام خمینی، یک پروژه فرهنگی است. چنانکه هر یک از آن گنبدهای فیرزه ای آن یک پروژه فرهنگی بزرگ ملی به شمار می آید. بزرگترین کتابخانه تخصصی امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی و بزرگترین کتابخانه عمومی کشور در این مجموعه با زیربنای بیش از 7 هزار متر مربع ساخته می شود. همچنین بزرگترین موزه کشور با عنوان موزه ملی امام(س)، انقلاب و دفاع مقدس با 23 هزار متر مربع در قالب مجموعه حرم به اتمام می رسد. نمایشگاه دائمی عرضه آثار امام(س)، درباره امام(س) و انقلاب اسلامی و پژوهش های منتشر شده در پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، بخشی از این پروژه است.

پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی در همین مجموعه با 20 هزار متر مربع احداث شده است. در واقع مجموعه فرهنگی حرم، خدمات دهنده به انبوهی از پژوهشگران در این حوزه است. انبوهی از مراکز خدماتی به زائران و ساکنان این منطقه فرهنگی ـ دانشگاهی از سرویس های بهداشت، رختشورخانه و حمام های مجموعه گرفته تا رستوران ها، فروشگاه ها، هتل، مجموعه های درمانی و بیمارستان، رستوران ها، مهانپذیر، مراکز امنیتی سپاه و نیروی انتظامی، مجموعه های خدماتی بانک ها، اداره پست، مخابرات، پست های برق، کلانتری، پاویون و تشریفات و ساختمان اداری هریک سطوح وسیعی را در این مجموعه به خود اختصاص می دهند. مجموعه ای که تنها 5500 متر مربع زیربنای موتورخانه و تأسیسات سرمایشی و گرمایشی آن است؛ یک پروژه عظیم فرهنگی است که تنها بخشی از آن حرم است. پروژه ای که صدا و سیما هرگز راضی به معرفی آن نشد. پروژه ای که به دلیل نجابت یاران صدیق امام(س) در آستان امام(س) و همراهی آنان با دولت هیچ وقت با این درخواست مواجه نشد که دولت خارج از توان خود برای تأمین اعتبار این پروژه یکباره اقدام کند و تنها این نجابت و ملاحظه باعث شد که باعث شده است دولت های مختلف با سرعت بسیار پایینی روند تأمین اعتبار ساخت پروژه فرهنگی حرم را دنبال کنند.

  تعداد بازديدها: 2134

    نسخه قابل چاپ