نخستین بار در رابطه با نوع حکومت آینده ایران در جریان مبارزات انقلاب اسلامی مردم  و اصطلاح "جمهوری اسلامی" را امام خمینی (ره) در 20 مهر 1357در پاریس به کار بردند. نظر امام راحل (ره)  این بود که نظام مطلوب در نظرشان نظامی است که جمهوریت و اسلامیت با هم گره خورده باشد. مردم نوع حکومت را انتخاب کنند و نیز مسئولین و قانون گذاران توسط مردم انتخاب شوند. جنبش حق خواهانه ی مردم در 22 بهمن سال 57 به رهبری امام خمینی پیروز شد. انقلاب مردمی و حالا مردم تصمیم می گیرند سرنوشت کشور در آینده چگونه خواهد بود. در نظر امام خمینی (ره) نظام جمهوری اسلامی متکی بر آرای عموم مردمی  است که اکثرا مسلمان هستند. بررسی رهنمود های حضرت امام (ره) در حوزه ی انتخابات نشان می دهد که بیشترین بیانات ایشان در باب انتخابات، مربوط به انتخابات مجلس شورای اسلامی است. تاکید بر اهمیت و نقش مجلس در نظام جمهوری اسلامی، تاثیر این نهاد در سرنوشت قانون گذاری نظام از جمله دغدغه های ایشان بود و در همین راستا توصیه هایی به مردم و مسئولین داشتند. مردم و مسئولینی که به همراه همدیگر در برقراری دموکراسی در کشور، وظیفه و مسئولیت دارند.

نگاه امام (ره) به مشارکت مردم

یکی ازمواردی که امام خمینی (ره)  همیشه بر آن تاکید داشتند حضور آگاهانه ی مردم در عرصه های تصمیم گیری بوده است. نظر ایشان این بود که: " از حقوق اولیه هر ملتى است که باید سرنوشت و تعیین شکل و نوع حکومت خود را در دست داشته باشد."  (صحیفه امام، ج‏4، ص: 367). در واقع امام خمینی بر اصل حق مردم نسبت به حاکم تاکید ویژه ای داشتند و رهنمود ها و راهنمایی های ایشان در حوزه های مشارکت مردمی به خصوص انتخابات چراغ راه مردم و مسئولین است.
نگاه حضرت امام به مردم نگاه ابزاری و صحنه آرایی و مجلس آرایی نبود که در موقع لزوم به صورت ابزاری صحنه آرائی کنند .امام (ره) در قبال مردم کارگزار شیفته خدمت می خواستند  و نه تشنه ی قدرت. پر واضح است که تاکید امام خمینی برای انتخاب آگاهانه بر همین اساس بود که مردم مسئولین خود را از بین شخصیت های متخصص در امور انتخاب کنند. ایشان در این زمینه می فرمایند:"  مجرد اینکه این آدم یک آدم خوبى است خیلى، اول وقت نمازش را مى‏ خواند و نماز شب مى ‏خواند. این براى مجلس کفایت نمى‏ کند. مجلس اشخاص سیاسى لازم دارد، اشخاص اقتصاددان لازم دارد، اشخاص سیاستمدار لازم دارد، اشخاص مطلع بر اوضاع جهان لازم دارد. باید تعهد به اسلام باشد و موافقت با جمهورى اسلامى باشد لکن این مسائل هم باشد. در یک مجلس باید همه چیز باشد در این کمیسیونهاى مجلس از امور ارتشى و کشاورزى و اقتصاد و همه چیز بحث مى‏شود، باید مطلع باشند اینها" (صحیفه امام، ج‏18، ص:284).

همچنین ایشان در جایی دیگر فرموده اند:" اشخاصى را که انتخاب مى‏کنید سوابقشان را مطالعه کنید، بدانید. خوب، هر شهرى مى‏داند که افراد معتمد، افراد صحیح، کى‏ها هستند. در یک شهر، ده- پانزده [نفر از] افرادى که شناسا باشند، از هر تیپى که هستند؛ از هر جمعیتى که هستند، شناسایى کامل: در زمان سابق چه جور بودند؛ در زمان انقلاب چه جور بودند؛ از اول انقلاب تا حالا چه جور بودند؛ سوابق خانوادگیشان چه هست؛ عقایدشان چه هست؛ مقدار معلوماتشان چه هست‏"(صحیفه امام، ج‏10، ص:260)

تاکید بنیانگذار جمهوری اسلامی بر انتخاب آگاهانه گویای این موضوع است که اگر خوب و بدی در جامعه و در بین مسئولینی که با رای مردم انتخاب می شوند، مسئولش مردمی هستند که این افراد را انتخاب کرده اند و انتخاب آگاهانه می تواند حواشی را از جامعه دور کند.

 توصیه های امام (ره) به مسئولین

توصیه های امام خمینی (ره) در امر انتخابات همه جانبه بوده است. ایشان همانگونه که از مردم خواسته اند آگاهانه در انتخابات شرکت کنند، توصیه هایی نیز به مسئولین داشته اند. یکی از این توصیه ها فراهم کردن مقدمات برگزاری انتخابات آزاد که حق مردم است، بوده است.ایشان در بیانات خود برگزاری انتخابات آزاد را از وظایف مسئولین در امر انتخابات برشمرده اند. فراهم کردن اسباب یک جامعه آزاد از دیگر خواسته های ایشان از مسئولین بوده است. ایشان از مسئولین خواسته اند که مردم در انتخاب افراد و روند های اجتماعی و سیاسی آزاد باشند و نباید کاری کرد که فردی به مردم تحمیل شود. همچنین ایشان استفاده از بیت المال و اموال دولتی را در تبلیغات انتخاباتی ممنوع کرده اند و فرمونده اند:"اینجانب به هیچ وجه، به هیچ کس اجازه نمی دهم تا ازسهم مبارک امام - علیه السلام- ویا از  اموال دولت و اموال دفاتر و سازمان ها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند.(صحیفه امام، ج‏20، ص: 295) توصیه دیگر ایشان دوری مسئولین و برگزار کنندگان از انحصار طلبی است. ایشان در این زمینه فرموده اند:"انتخابات در انحصار هیچ کس نیست. نه در انحصار  روحانیون، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروه ها. انتخابات مال همه مردم است."( صحیفه امام، ج‏18، ص: 367)

امام (ره) و توصیه هایی به نمایندگان

امام خمینی(ره) ، مجلس شورای اسلامی را عصاره ی فضائل ملت می دانستند و اهمیت ویژه ای برای این رکن در نظام جمهوری اسلامی قائل بودند. ایشان به کرات از نمایندگان خواسته اند که نماینده ملت باشند نه نماینده گروه ها و جناح ها ی سیاسی. خواسته ی امام راحل (ره) از نمایندگان این بود که تسویه حساب های شخصی و جناحی خود را در مجلس با یکدیگر صاف نکنند و این امر را یک انحراف در مجلس شورای اسلامی خوانده اند.  همچنین ایشان از نمایندگان خواسته اند که خدا را ناظر بر اعمال خود ببینند و هر آنچه که به صلاح مردم است را انتخاب کنند.

 امام خمینی (ره)  در بیاناتی می فرمایند: "  از الآن بناى بر این نگذارید که ما یک جبهه کذا و یک جبهه کذا، از اول بناى مبارزه باشد، مبارزه نیست، مباحثه است، مباحثه، مباحثه نرم اسلامى. مى‏ خواهید هر کدام مسائلى که دارید به دیگرى بگویید با برهان، با بیان، البته باید بگویید اما مبارزه ندارید با هم. و همه براى اسلام هستید و خدمتگزار اسلام هستید و مى‏ خواهید براى اسلام خدمت بکنید. از حالا بنا نگذارید به اینکه یک جبهه‏ بندى بکنید، یک دسته این طرف، یک دسته آن طرف و همان کارهایى که در مجالس سابق مى‏ کردند، و همان دعواها و نزاعهایى که به انحطاط مى‏ کشید خودشان و ملت را. "(صحیفه امام، ج‏12، ص:346) ایشان همچنین اختلافات و نزاع های داخل مجلس را یک امر مشوّه و بد توصیف کرده اند، به نوعی که تلخی آن در ذائقه ی ملت تا اخر می ماند.

 پر واضح است که انتخاب، از دیدگاه امام خمینی (ره)  یک فضیلت به حساب می آید و ایشان این مسئله را یکی از حقوق مردم می دانند. تا کنون بیش از 25 انتخابات سراسری در ارکان مختلف در کشور انجام شده است.

لزوم بازنگری در شیوه های انتخاباتی و مسئولین منتخب مردم جزو حقوق مردم در کشور است. از سویی آسیب شناسی در انتخابات نیز از وظایف مسئولان و رسانه هاست تا فضا را برای انتخاب بهتر مردم و حضور حداکثری مردم در صحنه فراهم کنند. چیزی که واضح و مبرهن است این که هرگونه تغییری  در نظام اجرایی و سیاسی کشور باید از صندوق رای بگذرد و مسئولین وظیفه دارند شرایط لازم برای تحقق این امر مهیا کنند. چیزی که خواسته ی امام راحل (ره) بوده است و باید به آن عمل کرد.

.....................................................................................................................................................................

صحیفه امام خمینی(ره)

اهمیت انتخابات از دیدگاه امام خمینی-دکتر علی اکبر کمالی اردکانی

انتخابات در اندیشه امام خمینی-تبیان-موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی

منبع: جماران