* با توجه به تشکیل مجلس خبرگان رهبری در زمان حیات امام ،بفرمایید این مجلس بر اساس چه دیدگاهی شکل گرفت؟  
- مسئله تشکیل مجلس خبرگان مربوط می شود به یک موضوع سیاسی در فقه جعفری که همان مسئله ولایت فقیه است و من ابتدا درباره این موضوع صحبت خواهم کرد و از قبل این توضیحات سوال شما را پاسخ خواهم گفت.
این موضوع را هرچند شخصیت هایی مثل مرحوم نائینی و یا مدرس یا برخی علمای دیگر به صورت کم رنگ مطرح کرده اند اما  تبیین و طرح دقیق آن باز می گردد به کلاس های حضرت امام در نجف اشرف.
هسته مرکزی این نظریه عبارت است از رهبری غیر معصوم در عصر غیبت توسط یک فقیه جامع الشرایط، که به اعتبار استنادات حضرت امام در درس های نجف، یک تز برخاسته از آیات و روایات دینی ماست و همین بحث ها در کتابی تحت عنوان حکومت اسلامی به چاپ رسید و در اختیار همگان قرار گرفت، البته امام سخنرانی هایی هم در این باره داشته اند که آنها هم در سراسر جهان منتشر شده و نقد و ارزیابی  گسترده ای هم داشته است.
 

*به این تعبیر امام بنیان گذار فلسفه سیاسی جدیدی در این حوزه بوده اند؟
-بله، تمام تلاش امام بر این بود تا بعد نظام حکومتی اسلام  را تبیین کنند، در این جا رهبری فقیه، یعنی کسی که در زمان غیبت جانشین امام معصوم است و اختیارات وسیعی دارد و شرایطی را هم دارد که به همین دلیل می تواند رهبری جامعه را عهده دار شود.
تا قبل از این فهمی که از ولایت فقیه وجود داشت، محدود به ولایت بر صغار و مجانین و یا ارث بدون وارث و موضوعاتی مشابه بود، ولی ایشان موضوع را گسترش دادند و اختیارات ولی فقیه را همان طور که در زمان پیامبر وجود داشت شرح دادند و مبانی آن را برای مردم باز خوانی کردند.
 

*به عنوان یک روحانی آشنا به این مباحث که زمان حیات و شکل گیری آنها را تجربه کرده اید، بفرمایید بحث انتخاب مردم، چه می شود؟ آیا ولی فقیه انتصابی است یا انتخابی؟
-در مکتب امام ولی فقیه، فقیهی جامع الشرایط است که مورد تایید کار شناسان جامعه است، یا به تعبیری تخصصی هم می توان گفت کسانی که فقیه شناس هستند باید این جامعیت را تایید کنند که بعدا مبنای تشکیل مجلس خبرگان شد، یعنی یکی از وظایف مجلس خبرگان رهبری تایید اولیه جامع الشرایط بودن یک فقیه برای رهبری و نظارت بر استمرار این جامعیت بوده است که توسط فقیه شناسان صورت می گیرد.
در رابطه با انتصابی یا انتخابی بودن ولی فقیه هم می توانم بگویم که بعد از رحلت امام عده ای زمزمه کردند که ولایت در اینجا انتصابی است نه انتخابی ؛ استدلال شان این بود که ولی فقیه را در واقع خداوند و امام منصوب کرده اند و خبرگان تنها کاری که می کنند، این است که انتصاب الهی را کشف کنند، وگرنه انتخاب ایشان هیچ تاثیری در موضوع ندارد.
 

*نظر خود امام در این مورد چه بود؟ بعید است چنین موضوعی از طرف امام نادیده گرفته شده باشد.
-این مسائل در موقع حیات امام اصلا مطرح نبود و چنین چیزی که آقایان مطرح کردند همه بعد از امام و به عقیده من متفاوت با بینش و روش امام بوده است.
در زمان خود امام هم تایید و تثبیت اعلمیت امام توسط همه مراجع و در میان مردم شکل انتخابی به ماجرا داده بود، وقتی مردم رهبری انقلاب را به امام سپرده بودند مسئله مشخصا صورت انتخابی داشته و البته بعضی علما امام را اعلم می دیدند یعنی سرآمد علما. بین مردم هم تثبیت شده بود که تحقیقا شرایط در امام جمع است و نیازی به انتخاب توسط خبرگان نبود، پشتوانه انتخاب مردم هم حوزه های علمیه بودند.
 

*در واقع خبرگان تدبیری برای رهبری بعد از امام بوده است.
- من باید به نکته ای اشاره کنم، تایید جامع الشرایطی و استمرار تحقق این شرایط در رهبری حضرت امام خون هایی بود که مردم در شرایط انقلاب و جنگ می دادند. اما بعد از امام به این دلیل که مجموعا شرایطی که ایشان داشت منحصر به فرد بودند و تحقق پیدا نخواهند کرد باید مکانیزمی تدارک می شد که در قانون هم گنجانده شود.
خبر گان رهبری، مجموعه ای از مجتهد شناسان است که توسط مردم در انتخاباتی آزاد، برای نظارت از جانب مردم بر شرایط رهبر و استمرار آن شرایط تشکیل می شود و در نهایت این مجموعه رهبری را انتخاب خواهد کرد و بر آن نظارت می کند.
دیدگاه امام این بود که ولایت رهبری بعد از انتخاب خبرگان تحقق خواهد یافت و این در مقابل آن دیدگاهی قرار دارد که معتقد است ولایت انتصابی است؛ این دیدگاه در قانون هم آمده است.
 

*خبرگان رهبری از جمله مواردی است که بعد از رحلت امام، حین تغییراتی در قانون اساسی، دگرگونی هایی داشته است در این مورد چه نکاتی قابل ذکر است؟
بله، اولین خبرگان رهبری در زمان حیات و رهبری بی بدیل خود حضرت امام شکل گرفته بود، یعنی زمانی که نیازی به تعیین رهبر نبود و جامعه هم رهبری امام را تایید می کردند و از ایشان حمایت می کردند، بعد از رحلت هم همان خبرگان به وظیفه خود عمل کردند و  در جلسه ای با اکثریت آراء حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر انتخاب شدند.
اما نکاتی در مورد انتخابات مجلس خبرگان وجود دارد؛ مثلا در زمان امام در آیین نامه انتخاباتی این مجلس آمده است که خبرگان کسانی هستند که در معرض انتخاب مردم قرار می گیرند و صلاحیت علمی آنها باید توسط چند تن از مراجع و اساتید و بزرگان حوزه تایید شود، این آیین نامه بعد از رحلت امام به فاصله کمی تغییر یافت و به جای فقها و استادان و بزرگان حوزه، شش نفر فقیه شورای نگهبان را گذاشتند، همان موقع هم موجب اعتراض شماری از علما و سیاسیون قرار گرفت که با وظیفه نظارتی آن مغایرت دارد. ثانیا علاوه بر آن چرا ما دست علما ، مراجع و مدرسان حوزه را کوتاه کنیم و تنها به 6 فقیه شورای نگهبان اختیار کامل بدهیم؟ البته توجهی به این اعتراضات نشد و روند تازه به اجرا درآمد.
مسئله بعدی نظارت بر خبرگان رهبری بوده است، قبل از رحلت امام و در قانون اساسی نظارت بر خبرگان وجود نداشت بعد از رحلت امام شورای نگهبان این موضوع را پیشنهاد کرد و شورای باز نگری هم تصویب کرد و این هم یکی از تحولات صورت گرفته است.
البته باید اشاره کنم که یک نکته هم با صلاحدید و با دستور امام لحاظ شد که همان حذف لزوم مرجعیت از شرایط رهبری بود که خود امام با دور اندیشی دستور دادند در بازنگری این مورد حذف شود، چرا که در زمان خود امام شرط مرجعیت وجود داشت اما با این دستور دوراندیشانه، دیگر لزومی نبود کسی که رهبر شده است حتما مرجع هم باشد.
 

*نظارت بر رهبری یکی از وظایف خبرگان رهبری است، آیا این مجلس وظایف دیگری هم دارد؟  
-مجموعا خبرگان رهبری دو وظیفه دارد،یکی انتخاب رهبر و دیگری نظارت. رهبری یک جامعه کار دشواری است و رهبر هم باید شرایطی داشته باشد و در این شرایط هم باید استمرار داشته باشد، تقوا، دیانت، عدالت، عقل، هوش، سلامت جسمی و موارد دیگری که باید احراز  شوند؛ تنها مرجعی که این مسوولیت  را دارد مجلس خبرگان است که موظف است رهبری را در  حوزه دستورها، دستگاه های تحت امر، گفته ها، نوشته ها و عملکردها زیر نظر داشته باشند و بر شرایط جسمی و روحی رهبری نیز نظارت کنند که مبادا در مسائلی مثل صحت جسمی و  روحی یا عدالت و تقوا مشکلی پیش آید.
 

*در واقع با ابتکار امام نهادی خلق شد که عالی ترین و قدرتمند ترین نهاد کشور باشد که حتی بر رهبری نظارت دارد و رهبری بر آن نظارت ندارد.
- موضوع نظارت خبرگان موضوع پیچیده ای نیست که انجام پذیر نباشد. مهم کیفیت این نظارت است و در این باره چند نکته حایز اهمیت وجود دارد: اول اینکه انتخابات باید کاملا آزاد باشد و صلاحیت اولیه را باید مراجع مستقل از حکومت انجام دهند، مثل زمان امام دو یا سه نفر گواهی دهند که این شخص در حدی هست که این کار به او سپرده شود و مردم هم انتخاب کنند نه اینکه وضعی پیش بیاید که شورای محترم نگهبان هم که در مواردی به اعتقاد من و خیلی ها خوب عمل نکرده در این مورد عهد دار قضیه باشد که البته با این راهکار هم حرمت شورا حفظ می شود هم سنگ بنای کار محکم و استوار است.
دوم انتخابات باید انتخابات سالمی باشد، این گونه نباشد که همه را رد صلاحیت کنند که یکی رای بیاورد. دیده شده است که در بعضی استان ها همه رد شده اند و فقط به تعداد خبرگان مورد نیاز از آن استان افرادی باقی مانده اند، این در مخمصه قرار دادن مردم است. این گونه می شود که به جای زمینه سازی برای حضور مردم مجبور می شویم انتخابات این مجلس را در کنار انتخابات های پرشور برگزار کنیم تا نمودی داشته باشد.
قدم بعدی، در رابطه با نظارت خبرگان بعد از انتخاب شدن شان تحقق پیدا می کند که در این جا خبرگان باید خود را ملزم بدانند که به وظیفه شرعی خود عمل کنند. البته رهبری مورد احترام همه هستند و نظارت هم نشانه اقتدار رهبری است.
 

*یکی از نکات مورد توجه در سخنان شما بحث انتخاب مردمی است، مردم برای ارزیابی یک نماینده احتیاج دارند عملکرد آن نماینده را هم مورد ارزیابی قرار دهند، این در حالی است که جلسات خبرگان معمولا غیر علنی است. بر فرض وجود و یا کامل بودن این مسائلی که شما ذکر کردید، آیا فکر نمی کنید غیر علنی بودن توان ارزیابی مردم را تقلیل می دهد؟
-به طور کلی هر چه حاکمیت شفاف تر عمل کند و از پنهان کاری بپرهیزد، به اعتماد مردم نسبت به خودش کمک کرده است و همچنین اسباب تثبیت و موفقیت خودش را بیشتر کرده است. بر خلاف بعضی که گمان می کنند اگر مردم در جریان امور باشند موقعیت مسؤولان به خطر می افتد، شفافیت ضمانت حفظ حق مردم و سلامت جامعه است و به اقتدار مردمی حاکمان می انجامد.
اما در مورد مجلس خبرگان درست است که این مجلس وظیفه خطیری را بر عهده دارد ولی این به معنای آن نیست که مذاکرات آنها محرمانه بماند و یا نامه ای بدون نام و امضا بدهند در این شرایط حتی اگر صددرصد هم خبرگان به خوبی عمل کنند این سوء ظن وجود دارد، البته مسائل سری باید مکتوم بماند اما تقویت رهبری و نظام به شفافیت است. در حالی که شما می بینید گاه که بعضی ها نطق پیش از دستور را مکتوب کرده اند و منتشر ساخته اند مورد مواخذه قرار می گیرند. خبرگان مورد نظر امام و قانون اساسی خبرگانی منتقد و هوشیار هستند نه این که سالی یکبار یک بیانیه بدهند و تمام .
این مسأله خصوصا از این جهت مهم است که باید به این نهاد اعتماد وجود داشته باشد، عملکرد بعضی از بزرگان همین مجلس که با طرح مسائل سیاسی نسبت به رئیس وقت خبرگان اهانت هایی هم کرده اند جای سوال است، اهانت هایی که به قصد تضعیف ایشان بوده است  و در ادامه هم نامه ای نوشتند و خبرگان را وارد مسائل جناحی و باندی کردند که این به نفع خبرگان و نظام نیست.
 

*اشاره کردید به موضوع آقای هاشمی، یکی از نکاتی که به دلیل آن نقدهایی متوجه ایشان شده بود، طرح شورای رهبری است که به ایشان نسبت می دهند. آیا طرح شورای رهبری می تواند از جمله اختیارات خبرگان باشد؟ و اساساً طبق آئین نامه این مجلس آیا رییس خبرگان حق بیان چنین مطالبی را دارد؟
- شورای رهبری در زمان خود حضرت امام هم مطرح بود. امام در زمان رهبری خودشان در نوشته ها و وصیت نامه شان همیشه از لفظ رهبری و شورای رهبری استفاده می کردند، به تعبیری تا زمان حیات امام شورای رهبری یکی از گزینه ها بود و با دیدگاه امام، کشور هم می توانست رهبری و هم شورای رهبری داشته باشد. البته بعدا در زمان بازنگری قانون اساسی بعد از رحلت امام شورای رهبری حذف شد و معلوم نیست چرا اعضای بازنگری شورای رهبری را حذف کردند چرا که امام در نامه خود به شورا تنها به هشت مورد اشاره کردند و اسمی از شورای رهبری در این بین نبود. کما اینکه یکی دیگر از بحث ها این بود که آیا رهبری دائمی باشد یا نه برای مدت ده سال انتخاب شود.
 

*شما در این گفت و گو به اقتدار رهبری اشاره کردید. یکی از مهم ترین انتقادات جریان مخالف سخنان آقای هاشمی هم بحث تضعیف اقتدار رهبری بوده است. تلقی شما از اقتدار رهبری چیست؟ این تعریف در چه نقاطی با تعریف جریان مقابل متفاوت است؟
 -اقتدار رهبری نوعی اقتدار ملی است؛ اقتداری که میان تمام آحاد ملت وجود دارد. این اقتدار اتفاقا با وجود دستگاه نظارتی شکل می گیرد همان طور که امام در جواب منتقدان می گفتند من که جزء اصول دین نیستم. تضعیف رهبری یعنی مبرا دانستن ایشان از نظارت عملی و تشریفاتی کردن آن و دائما کسی را تایید کردن؛ متاسفانه برخی آقایان اقتدار را اشتباه فهمیده اند.
 

 * آیا می توانید مواردی را مثال بزنید که خبرگان رهبری نظری مخالف رهبری امام داشته اند؟ واکنش امام در این مورد یا موارد چگونه بود؟
-در زمان امام خیلی موارد به صورتی حل می شد که ناشی از روش و منش منحصر به فرد ایشان بود اما در مسئله مربوط به قائم مقامی رهبری [انتخاب آیت الله منتظری]خبرگان بدون نظر امام وارد مسئله شده بودند که در جلسه هم اعلام شد این انتخاب سری بماند ولی پس از دو هفته در خطبه های نماز جمعه توسط یک خطیب افشا شد و امام هم موافق نبودند ولی مخالفت نکردند و بعد از ماجرای عزل نیز به صراحت گفتند من از اول با این موضوع مخالف بودم درحالی که تا قبل از این اتفاق مخالفتی با نظر خبرگان اعمال نکرده بودند.