جی پلاس: ارز 4200 تومانی یکی از جنجالی ترین تصمیمات دولت در سال های اخیر بود که بعد از تحولات دی ماه سال 96 و خروج آمریکا از برجام گرفته شد. دولت میلیاردها دلار را برای کنترل قیمت کالاهای مورد نیاز مردم به ویژه کالاهای اساسی به بخش خصوصی با نرخ پایین قرار داد تا علی رغم افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، بتواند قیمت ها را کنترل کند اما در واقعیت در بخش های مختلف قیمت ها چند صد درصد افزایش را تجربه کردند.

از سویی تصمیمات بعدی دولت مانند تخصیص ارز نیمایی به کالاهای درجه دوم و حذف ارز ترجیحی از برخی کالاهای دیگر در سه سال اخیر نیز نتوانست آنطور که باید از رشد افسار گسیخته قیمت ها جلوگیری کند. در کنار همه این مسائل سوء استفاده تعداد زیادی از مجرمان اقتصادی از ارز دولتی و سودجویی های کلان آنها از فضای به وجود امده به یکی از نقاط تمرکز منتقدان تصمیمات ارزی دولت تبدیل شد.

در جریان بررسی لایحه بودجه  1400 پس از خط و نشان های مجلس برای رد کلیات ان، سر انجام با تصویب کلیات لایحه، نمایندگان به تغییر برخی از جنبه های اساسی بودجه سال آینده پرداختند که یکی از مهم ترین تصمیمات آن ها افزایش نرخ ارز دولتی از 4200 به 17500 تومان بود. تصمیمی که با مخالفت دولت نیز مواجه شده است. 

برای بررسی آثار وتبعات این تصمیم با احسان سلطانی پژوهشگر اقتصادی و صنعتی به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه مشروح آن را از نظر می گذارنید.

برنامه ای برای توقف افزایش قیمت ارز وجود ندارد

 احسان سلطانی با مطرح کردن این پرسش که چرا ظرف سه سال اخیر نرخ ارز رسمی باید از 3500 تومان به  17500 تومان برسد گفت: جی دی پی ایران 4 هزار هزار میلیارد تومان بوده است و اگر نرخ ارز را به 17 هزار و پانصد تومان افزایش بدهند نرخ جی دی پی به 2 هزار هزار میلیارد تومان می رسد یعنی می توان گفت نصف شده است و این نشان می دهد که این نرخ منطقی نیست چون اگر این نرخ را در محاسبات اقتصادی کشور که به دنیا مخابره می شود اعمال کنید،  نتیجه ای گمراه گننده به دست می آید.

سوال بعدی این است که با چه توجیهی نرخ ارز رسمی را از 3800 به 17500 رسانده اید؟ چرا این اتفاق باید بیفتد؟ علت آن این است که در این کشور برنامه ای برای متوقف کردن موتور افزایش نرخ ارز وجود ندارد و همه برنامه ریزی ها برای این است که نرخ ارز بالا برود.

سلطانی خاطرنشان کرد:ابتدای امر می‌گفتند نرخ ارز را ببرید بالا برای تولید و صادرات خوب است و با این کلک افسار نرخ را باز کردند و تا 18 هزار تومان رفت در حالی که تحریم ها هنوز تاثیر خود را نگذاشته بود. بعدها گفتند که نقدینگی در جامعه بالا است و باعث افزایش نرخ ارز می شود درحالیکه محاسبه نمی کردند که نقدینگی ما بر حسب دلار 110 میلیارد دلار شده است یعنی نصف میانگین ده سال قبل از این شوک های ارزی! بعد دیدند این بهانه هم نمی تواند توجیه کند شروع کردند به ترامپ هراسی به گونه ای که ما می دیدیم بر اثر یک عطسه یا یک توییت ترامپ، قیمت ارز عوض می شد. بعد که ترامپ هم رفت و بهانه دیگری نداشتند حالا آمده اند از کانال مجلس نرخ ارز را 17500 تومان کرده اند تا این پیام رابه بازار بدهند که نرخ ارز رسمی بالا خواهد ماند و نرخ ارز بازار نیر در همین رقم های بیست تا بیست و پنج هزار تومان می ماند.

عده ای با سوء استفاده از قیمت بالای ارز، مالیات کمتری می دهند

وی در تشریح علت اتخاذ چنین تصمیماتی بیان کرد: تمام این ماجراها برای این است اهداف یک عده ای مانند بانک های خصوصی و بنگاه های خصولتی حفظ شود. دقت کنید که در سه سال گذشته قیمت فروش تولیدات داخلی از فولاد تا ....  6 تا 10 برابر بالا رفته است اما قیمت آب،گاز، برق و ... به این نسبت بالا نرفته  و از آن طرف می بینیم نسبت حقوق و دستمزدها به دلار، یک سوم شده است در نتیجه منتفعان این وضعیت برای حفظ این منافع کلان به این کارها دست می زنند.

وی افزود: نکته ی دیگر این است که نرخ مالیات ها به دلار در پی شوک ارزی اخیر یک سوم شده است و اینها مالیات کمتری می دهند و ازسوی دیگر می بینیم ارزش وام ها و معوقات کلان بانکی و ... را که افراد بانفوذ در قدرت گرفته اند  یک ششم شده است یعنی یک کسانی رانت اطلاعاتی داشته اند اقدام به اخذ وام کلان کرده و با آن  کالاهای مختلف خریداری کرده اند و الان ارزش آن‌ کالاها شش برابر وامی که گرفته اند شده است در حالیکه اصل وام ها را هم پرداخت نکرده اند.

این پژوهشگر اقتصادی افزود: یک مسئله دیگر درباره افراد منتفع از شرایط ارزی اخیر این است که بانک های خصوصی 1200 هزار میلیارد تومان سپرده گرفته اند که جای آن هیچ تسهیلاتی را ارئه نداده اند، و الان میبینیم ارزش این پول شصت درصد کم شده است یعنی بدهی آن ها یک سوم شده است و با همین بی ارزش شدن پول بدهی های خود را پرداخت کرده اند.بسیاری از این شرکت ها و بانک های ورشکسته دارایی هایشان روی کاغذ بیش از بدهی هایشان شد. بنابراین این ها کارها را کردند که از ورشکستگی خارج شوند.

این محقق حوزه اقتصاد کلان با اشاره به اینکه افزایش نرخ ارز سابقه تاریخی دارد گفت: در امپراتوری روم یکی از اتفاقاتی که مُد شده بود این بود که ارزش پول را کم می کردند. در دوره قاجار وزن طلای پول را کم می کردند تا ارزش آن کم شود. اساسا دولت های ناکارآمد و مسئله دار یکی از کارهایی که می کند ایجاد تورم و بی ارزش کردن پول مردم است اما شدت غارت و شدت دزدی در این دو سه سال خیلی بالا بوده است به طوری که در تاریخ ایران سابقه نداشته است.

سلطانی در پاسخ به این سوال که توجیه مجلس درباره تصمیم اخیر خود، حذف رانت مابه‌التفاوت قیمت ارز آزاد و ارز دولتی بوده است، گفت: این همه می گفتند بودجه فلان است و آن را رد می کنیم اما دیدیم کلیات آن را تایید کردند. یک کسی می گفت دولت و مجلس دعوا کنند ابلهان باور کنند. اینها نشسته اند سر سفره، چرا که مجلس و دولت سر و ته یک کرباس هستند.

 این آقایان باید بدانند که اولا که از ارز تخصیصی 4200 تومانی چیزی نمانده است و ثانیا هر تصمیمی اگر درست انجام نشود موجب رانت می شود. اینها اگر رانت شناس هستند چرا در برابر رانت سنگ معدن و نفت، آب، برق و گاز  که بنگاه های خصولتی  میل می کنند، ساکت می شوند اما وقتی جیب مردم مطرح است همه رانت شناس می شوند.

وی در ادامه افزود: چرا ما داریم گازوییل را به نرخ ارزان می دهیم چون بخش زیادی از حمل و نقل معدنی ها از طریق جاده ها و خودروهای گازوییل سوز است.

70 درصد حمل و نقل ریلی کشور مربوط به انتقال سنگ آهن است و چرا بابت آن  به برخی صنایع رانت می دهیم؟

وی با تاکید به اینکه باید ارز 4200 تومانی را به کالاهای اساسی اختصاص  داد گفت:

چه کسی می گوید ارز 4200 تومانی کارآمدی نداشته است؟ تاوقتی ارز4200 تومانی می دادند قیمت کره، روغن، شکر، مرغ و تخم مرغ کنترل شد و اگر مقداری هم قیمت آنها بالا رفت به این خاطر است که هزینه های دیگر آنها افزایش پیدا کرده بود وگرنه تا وقتی که ارز 4200 تومانی دادند قیمت اینها کنترل شد ولی زمانی که به غیر از کالاهای اساسی، به فلان آقا  ارز می دادند تا بدزدد طبیعی است که فساد به بار می آید و راه حلش این است که ارزها را به چنین کسانی ندهند. در زمان جنگ ما مگر چنین سیستمی نداشتیم؟ مگر قیمت ها کنترل نشد؟ طبیعی است که در هر سیستمی اتلاف وجود دارد و کار شما این است که این اتلاف را کم کنید!

سلطانی در پایان درباره اینکه آثار و تبعات افزایش نرخ پایه ارز به 17500 تومان، چه خواهد بود گفت: اینها می خواهند با این کار نرخ ارز بالا برود و پایین نیاید. همه اینکار ها میکنند که حباب ها از بین نرود و این دارایی ها که به ناحق ایجاد شده است از بین نرود . 

وی با اشاره به اینکه چنین اتفاقی در همه جای دنیا برای غارت مردم است، خاطرنشان کرد: اگر راست می گویند و  سوء نیت ندارند، یا به دنبال بی ثباتی اقتصاد کلان نیستند و آب را گلال آلود نمی کنند تا ماهی درشت بگیرند،  بیایند بگویند تا سه سال دیگر نرخ ارز رسمی و آزاد یک قیمت است و از فردا حکم این است.​