یک نمونه اش چنین است:
چندین چراغ دارد و بیراه می رود
بگذار تا بیفتد و بیند سزای خویش

اگر این بیت؛ داروی بی حسی به جامعه در قبال مسئولیت هایش باشد، قطعا قابل قبول نیست و مردود است. درس بزرگ دین که از زبان امام باقر(ع) به ما رسیده بر خلاف این ذهنیت است. ایشان می فرمایند: «آزمون ما با این مردم بسیار دشوار است، برای اینکه ما اینها را دعوت کنیم نمی آیند، اگر هم رها کنیم؛ راهی غیر از این نیست! بَلِیَّةُ النَّاسِ عَلَیْنَا عَظِیمَة ٌ إِنْ دَعَوْنَاهُمْ لَمْ یُجِیبُونَا وَ إِنْ تَرَکْنَاهُمْ لَمْ یَهْتَدُوا بِغَیْرِنَا» (فقیه ۴۰۵/۴)

یعنی ما نمی‌توانیم بخاطر برخی مخالفت ها و دشمنی ها و یا فریب خوردن ها، بگوییم: «بگذار تا بیفتد و ببیند سزای خویش»

ما شیعیان در رابطه با«حس مسئولیت» در مورد مسائل مهم جامعه، شرمنده ایم!

امام پنجم ما حضرت باقر(ع) چه حس مسئولیتی داشت و چه غصه دار بود نسبت به جامعه و از ما چه حس مسئولیتی خواست، و ما کجائیم؟

دو نمونه مهم‌ در«حس مسئولیت»؛

 ۱ ) حس مسئولیت در مواجه با مشکلات اقتصادی جامعه

درس امام پنجم این است؛ ما نمی توانیم‌ نسبت به درد فقر و بیکاری مردم بی تفاوت باشیم. چقدر بد است مردم در معضل معیشت استخوان خورد کنند و برخی درس استقلال طلبی و روزه گرفتن بدهند! و یا مردم در خوف و هراس آینده فرزندان خود باشند و برخی بدون ارائه راهکار و توجه به آمارهای علمی. این رفتار برای افکار عمومی که پایشان زیر چرخ معیوب معیشت گیرکرده و له شده، قابل پذیرش نیست.

حس مسئولیت را باید از امام باقر(ع) آموخت که برای بهبود معیشت چگونه وارد عمل می شد؟

امام باقر(ع) به نیازمندان کمک می کند، که نمونه اش اسود بن کثیر است که می گوید: تهیدست شدم و دوستانم به من رسیدگى نکردند. نزدامام باقر(ع) رفتم و از نیازمندى خود و جفاى برادران شکوه کردم، آن حضرت فرمودند:«بد برادرى است آن برادرى که به هنگام ثروت وتوانمندى، حالت را بپرسد و تو را در نظر داشته باشد، ولى زمانیکه نیازمند شدى، به سراغت نیاید! سپس امام به خدمتکارش دستور داد تا هفتصد درهم به من دادند و فرمودند: این مقدار را خرج کن و تمام شد و نیاز داشتى باز مرا با خبر ساز... ؛ - بئس الأخ أخ یرعاک غنیّا ویقطعک فقیرا !.."(ارشادمفید)

نکته جالبی است که ما در جامعه معضل معیشت داریم و بنا به ضرورت های ادعا شده کمک به بیرون از کشور می کنیم، اما همان کمک شده ها در موقع حساس، عقب می کشند و از هر گونه کمکی سرباز می زنند! به تعبیر امام باقر(ع)«بد برادرانی هستند»!

امام باقر(ع) برای کارا بودن این حس مسئولیت، راهنمایی به برخورد مناسب و محترمانه با یکدیگر می کند و می فرمایمد:«صلاح همه؛ همزیستی و زندگی مشترک است.»(البیان والطیبین)

خوب؛ این بیان امام باقر(ع) فقط مربوط به روابط شخصی میان دو یا سه نفر نیست بلکه در روابط بین الملل واقعا راهگشاست مگر امکان دارد کشوری با دنیا روابط تیره مانند اتهام‌ و توهین داشته باشد و ترغیب به دعوا کند و شرایط داخلی اش آرام باشد؟

 ۲) حس مسئولیت در قبال سلامت عمومی جامعه در برابر خطر بیماری

خیلی ها مدعی داشتن چنین حسی در برابر بیماری های فراگیر هستند. اما درستی این ادعا را نباید در شرایط عادی معیارِ حس مسئولیت قرار داد، بلکه سنجش ادعا را باید در شرایط سخت، مانند شیوع بیماری های واگیردار دید که این مدعیان، در مورد برگزاری مراسم مذهبی و یا مراسم های عزا و عروسی و یا تشکیل کلاسهای آموزشی و درسی اعم از دولتی و یا انتفاعی، چگونه موضعی می گیرند؟

حس مسئولیت در مورد سلامت جامعه را در حدیث ذیل ببینید؛ محمدبن مسلم ازشاگردان امام باقر(ع) به امام عرضه داشت: هنگامی که وبا در منطقه آید، آیا ما خانه‌نشینی و کناره‌گیری از مردم را انتخاب کنیم؟

حضرت در پاسخ فرمود: چه اشکالی دارد که از بیماری فراگیر فاصله و کناره بگیری؟..(مستدرک الوسائل، ج۲ص۹۶)

مهمتر از مفهموم حدیث؛ نوعِ گویش امام باقر(ع) است که نشان از حساسیت بالای ایشان در مراقبت های بهداشتی در کلان جامعه است .

آیا امروز که جامعه درگیر مستقیم بیماری کرونا شده، ما از حاکمان و مسئولان، روحانیان، بازاریان و... چنین «حس مسئولیتی» می بینیم؟ و یا خدا نخواسته عده ای که درواقع«کاسبان کرونا» هستند به دنبال آمال خود در«نام داشتن و نان داشتن» هستند؟!

خوشا بحال آنانکه در درس گرفتن از حضرت باقرالعلوم (ع) در«حس مسئولیت» موفق بوده و بدون مجامله و رودربایسی و بدون رعایت حال متعصبانِ جاهل، شجاعانه براساس همان حس مسئولیت شان برحق پا می فشرند.

*جماران