جایگاه اربعین امام حسین علیه السلام از قدیم الایام میان شیعیان و در تقویم تاریخی ‌وفاداران به آن حضرت شناخته شده بوده است‌، اهمیت اربعین حسینی به خاطر آن است که در این روز، یاد شهادت امام حسین علیه السلام زنده شد و پرچم پیام شهادت کربلا در این روز برافراشته گردید.

ایسنا، اگر اربعین نبود بنی امیه موفق می‌شدند یاد حسین علیه السلام و رشادت‌های اهل‌بیت علیهم السلام و یارانش را از خاطره نسل بشر آن روز و اعصار بعد محو کنند. با توجه به اهمیت یاد شده، حفاظت از این رویداد عظیم وظیفه همگانی و حفظ جایگاه آن در مقابله با انحراف‌ها و آسیب‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است.

از این‌رو پیاده‌روی اربعین حسینی علیه السلام از نجف تا کربلا در سال‌های اخیر به فرهنگی جدانشدنی از سلوک شیعیان و آزادگان جهان تبدیل شده است و هر سال سیل جمعیت عاشقان حسینی از پیر و جوان و زن و مرد به سوی حرم سید و سالار آزادگان جهان رهسپار می‌شوند و هر سال بر سیل این جمعیت مشتاق افزوده می‌شود.

از سوی دیگر، دشمن نیز در طول تاریخ برای خنثی‌سازی این مراسم عظیم، برنامه‌های مختلفی مانند تخریب، تهدید و تحریف و ... را در دستور کار خود قرار داده است و به‌خصوص در سال‌های اخیر برای رسیدن به اهداف شوم خود به حربه‌ای خطرناک‌تر روی آورده و آن، ایجاد شبهه و تردید در اذهان و قلوب پاک درباره مراسم باشکوه اربعین حسینی است.

ازاین‌ رو وظیفه همه فرهیختگان و اندیشوران جهان تشیع است که با تمام توان به مقابله علمی با این حربه خطرناک برخاسته و با پاسخ‌های متقن و محکم به سؤالات و شبهات در مورد این حماسه و حادثه بی‌نظیر، راه هر گونه تردیدافکنی را سد کنند.

اولین سوالی که در این امر مطرح می‌شود اساس پیاده‌روی اربعین است که آیا پیاده‌روی اربعین، اساس و ریشه‌ای در اسلام دارد؟ دلایل مشروعیت آن چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که؛ زیارت اربعین با پای پیاده، از نگاه تاریخی، ریشه در زیارت صحابی بزرگ و گران‌قدر رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، جناب جابر بن عبدالله انصاری دارد. ایشان نخستین کسی بود که از مدینه به کربلا رفت و به زیارت امام حسین علیه السلام توفیق یافت.

همچنین سنت مقدس پیاده‌روی برای زیارت امام حسین علیه السلام، در روزگار امامان علیهم السلام وجود داشت. ائمه علیهم السلام می‌فرمودند: هر کس پیاده به زیارت امام حسین علیه السلام برود، پاداشی چنین و هر کس سواره برود، پاداشی چنان خواهد داشت.

در روایات اسلامی ثواب‌های زیادی برای این پیاده روی در نظر گرفته شده است و دلیل آن این است که؛ هر عمل، با توجه به اینکه در چه زمانی، چه مکانی، چه شرایطی، از سوی چه کسی، با چه هدفی و با چه میزان بصیرتی انجام گیرد، ارزش‌هایی متفاوت و تأثیراتی مختلف پیدا می‌کند. مرحوم علامه مجلسی، در بیان رمز این اختلاف پاداش‌ها و گوناگونی تعبیرها در ثواب آن، می‌گوید:شاید اختلاف این اخبار، در اندازه ارزش، فضیلت و ثواب زیارت را بتوان بر اختلاف اشخاص و عمل‌ها و نیز، کم و زیادی ترس در راه زیارت، یا دوری و نزدیکی مسافت و... حمل کرد؛ زیرا هر عمل نیکی، نسبت به اختلاف مراتب اخلاص، شناخت، تقوا و دیگر شرایطی که موجب کمال یک عمل است، دارای ثواب و ارزش‌های متفاوت می‌شود. علاوه بر اینکه در بسیاری از احادیث، امامان، طبق درک، شعور، اندازه ایمان، ظرفیت و گنجایش فکری طرف، سخن می‌گفتند.

سوال بعدی که ممکن است مطرح شود این است که آیا خود اهل بیت در ایجاد و استمرار زیارت اربعین، نقشی داشته‌اند؟ بر اساس برخی روایات، اولین کسانی که در اربعین اول به زیارت امام حسین علیه السلام رفتند، امام سجاد علیه السلام و خاندان امام حسین علیه السلام بودند.

آنان پس از اسارت و برگشت از سفر شام، مصادف با اربعین شهادت امام حسین علیه السلام و دیگر شهدا، به کربلا رسیدند و از همان ابتدا، اهمیت زیارت اربعین امام حسین علیه السلام را تأیید و تأکید کردند.

همچنین در این خصوص، روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام وارد شده است که در آن، زیارت اربعین امام حسین علیه السلام، هم‌ردیف نمازهای یومیه، از نشانه‌های مؤمن شمرده شده است.

برخی ممکن است عنوان کنند که آیا پیاده‌روی اربعین، خودآزاری نیست؟ با توجه به اینکه پیاده‌روی موجب خودآزاری و مشقت است، آیا پیاده‌روی اربعین، از نظر اسلام، مشروع است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت:در این شبهه، ادعا شده است که پیاده‌روی اربعین، یک نوع خودآزاری است و خودآزاری، در اسلام ممنوع است. از این‌رو خداوند متعال، راضی به این عمل نیست!

در پاسخ به این ادعا، باید گفت که ضرر بر دو نوع است: ضرری که موجب مرگ، قطع عضو و امثال آن شود؛ ضرری که تا این حد نیست، گرچه اندکی سختی و رنج داشته باشد. بی‌گمان پیاده‌روی برای زیارت امام حسین علیه السلام، از نوع اول نیست، بلکه اگر ضرری هم باشد، از نوع دوم است که همراه با مشقت و رنجی اندک است اما این رنج اندک، با منافع فراوانی که از این ناحیه نصیب مؤمنان می‌شود، قیاس شدنی نیست. بی شک این راهپیمایی بزرگ، افزون بر جنبه معنوی، سبب نشاط، تحرک و طراوت در انسان می‌شود.

اربعین در لغت به معنای چهلم است و در اصطلاح، به بیستم صفر سال ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز شهادت امام حسین علیه السلام اطلاق می‌شود.

گرامی‌داشت اربعین سالار شهیدان در میان شیعیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از دیدگاه بسیاری از صاحب‌نظران و مورخان شیعه و اهل سنت، مبنای تاریخی چنین بزرگداشتی، ورود اهل بیت علیهم السلام به کربلا در اولین اربعین حسینی و دفن سرهای مطهر شهیدان به‌ویژه سر مقدس امام حسین علیه السلام در کنار پیکرهای مطهر آنهاست.

حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت به ۲۲ پرسش درباره اربعین حسینی پاسخ داد که خبرگزاری ایسنا بخشی از این سوالات را در خصوص اهمیت جایگاه اربعین منتشر کرد.